Καρκίνος: Νέα ελπιδοφόρα θεραπεία με εμβόλιο mRNA – Οι πρώτες δοκιμές στους όγκους του πνεύμονα

Ελπίδες για την θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα δίνουν οι κλινικές δοκιμές που έχουν ξεκινήσει σε όλο τον κόσμο, για την παρασκευή εμβολίου με βάση το mRNA, που διαθέτει την ίδια τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη των εμβολίων της COVID-19.

Ο καρκίνος του πνεύμονα, είναι μια από τις συχνότερες μορφές καρκίνου παγκοσμίως και η κύρια αιτία 1,8 εκατ. Θανάτων κάθε χρόνο που σχετίζονται με τον καρκίνο. Οι περισσότεροι ασθενείς διαγιγνώσκονται όταν η νόσος βρίσκεται σε προχωρημένα στάδια και έχει ήδη εξαπλωθεί ενώ ακόμη και μετά την έγκαιρη διάγνωση και την χειρουργική επέμβαση, το ποσοστό υποτροπής παραμένει υψηλό.

Η επιτυχία των εμβολίων mRNA κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 άνοιξε την πόρτα για την ανάπτυξη παρόμοιων εμβολίων για τον καρκίνο του πνεύμονα.

Οι κλινικές δοκιμές της πρώτης φάσης γίνονται παράλληλα, σε 34 ερευνητικά κέντρα από επτά χώρες: το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, την Ισπανία και την Τουρκία. Θα συμμετάσχουν 130 ασθενείς σε διάφορα στάδια της νόσου.

Στόχος των εμβολίων αυτών (γνωστό ως BNT116) είναι η θεραπεία του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα, της πιο συχνής δηλαδή μορφής της νόσου. Το νέο εμβόλιο δίνει εντολή στον οργανισμό να κυνηγήσει και να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα, χωρίς να βλάπτει τον υγιή ιστό και παράγοντας αντισώματα να εμποδίσει να επανεμφανιστούν.

Πώς λειτουργεί το εμβόλιο mRNA κατά του καρκίνου

Το mRNA, ή αγγελιαφόρος RNA, είναι μια νέα τεχνολογία που αξιοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα στη μάχη κατά του καρκίνου. Ένα μόριο mRNA που φέρει οδηγίες για την παραγωγή μιας συγκεκριμένης πρωτεΐνης, εγχέεται στο σώμα σαν εμβόλιο.

Το mRNA εισέρχεται στα κύτταρα και τα κατευθύνει να παράγουν μια πρωτεΐνη που αντιπροσωπεύει είτε τον συγκεκριμένο όγκο του ασθενούς είτε έναν που συνδέεται με τον καρκίνο του πνεύμονα. Το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει την πρωτεΐνη και ανταποκρίνεται σκοτώνοντας τα καρκινικά κύτταρα ενώ παράλληλα αναπτύσσει αντισώματα ειδικά εναντίον τους.

Ο καρκίνος είναι μια πολύπλοκη ασθένεια. Μεγαλώνει σκοτώνοντας τα καρκινικά κύτταρα ποπυ εξαπλώνεται αποφεύγοντας το ανοσοποιητικό σύστημα, «από το οποίο κρύβεται». Το εμβόλιο αποκαλύπτει αυτά τα κρυμμένα καρκινικά κύτταρα, επιτρέποντας στο ανοσοποιητικό σύστημα να τα αναγνωρίσει και να τα καταστρέψει.

Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι εμβολίων mRNA υπό ανάπτυξη:

• Πρωτεΐνες που εκφράζουν ένα μοναδικό χαρακτηριστικό στον καρκίνο του πνεύμονα.
• Πρωτεΐνες που ενισχύουν την ανοσολογική απόκριση κατά του καρκίνου και
• Πρωτεΐνες που στοχεύουν τον συγκεκριμένο όγκο κάθε ασθενούς.

Οι δοκιμές του εμβολίου mRNA στους όγκους του πνεύμονα

Οι ερευνητές απομονώνουν τα καρκινικά κύτταρα από το σώμα, ακολουθούν το DNA τους και εντοπίζουν τις μοναδικές πρωτεΐνες (που ονομάζονται «νεοαντιγόνα») του όγκου. Χρησιμοποιώντας υπολογιστικά μοντέλα, οι ερευνητές μπορούν να προβλέψουν ποια νεοαντιγόνα είναι πιθανό να πυροδοτήσουν μια ισχυρή ανοσολογική απόκριση σε κάθε ασθενή χωρίς να προκαλέσουν το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί σε υγιή κύτταρα.

Μόλις εντοπιστεί, το εμβόλιο δίνει οδηγίες στα κύτταρα του σώματος να παράγουν αυτές τις πρωτεΐνες, ουσιαστικά «διδάσκοντας» το ανοσοποιητικό σύστημα να ανιχνεύει και να καταστρέφει καρκινικά κύτταρα που έχουν μεταμφιεστεί.

Η πανδημία COVID-19 επιτάχυνε την ανάπτυξη της τεχνολογίας εμβολίων mRNA, η οποία είχε μελετηθεί για πολλά χρόνια, ιδιαίτερα για τις δυνατότητές της στη θεραπεία του καρκίνου.

Μπορεί αυτό το εμβόλιο να αποτρέψει την ανάπτυξη καρκίνου

Τα εμβόλια mRNA δεν προλαμβάνουν τον καρκίνο, αλλά έχουν σχεδιαστεί για τη θεραπεία μορφών καρκίνου ή τη μείωση του κινδύνου υποτροπής. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο The Lancet έδειξε μείωση του ποσοστού υποτροπής του μελανώματος μετά από χειρουργική επέμβαση, όταν το εμβόλιο χρησιμοποιήθηκε παράλληλα με έναν αναστολέα του ανοσοποιητικού σημείου ελέγχου.

Σε ποιά προβλήματα σκοντάφτει η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου;

Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η ακριβής στόχευση των σωστών νεοαντιγόνων για να προκληθεί μια ισχυρή ανοσολογική απόκριση. Δεν προκαλούν όλα τα νεοαντιγόνα επαρκή ανοσολογική αντίδραση. Επιπλέον, οι όγκοι αποτελούνται από διάφορους τύπους κυττάρων και οι μεταστατικοί όγκοι αποτελούν ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση. Για παράδειγμα, μια μετάσταση στο ήπαρ μπορεί να διαφέρει από τα καρκινικά κύτταρα του πνεύμονα, επομένως δεν ανταποκρίνονται όλα τα καρκινικά κύτταρα στο εμβόλιο. Παρά αυτά τα εμπόδια, αυτό σηματοδοτεί σημαντική πρόοδο στην καταπολέμηση του καρκίνου.

Ο καθηγητής Siow Ming Lee, ογκολόγος στο University College London NHS Foundation Trust (UCLH) και επικεφαλής της δοκιμής στο Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσε πως «τώρα εισερχόμαστε σε αυτήν την πολύ συναρπαστική νέα εποχή κλινικών δοκιμών ανοσοθεραπείας με βάση mRNA για τη διερεύνηση της θεραπείας του καρκίνου του πνεύμονα».

Πώς διαφέρει το εμβόλιο από άλλες θεραπείες για τον καρκίνο;

Οι ανοσοθεραπείες γενικά διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί στα καρκινικά κύτταρα πιο επιθετικά, αλλά αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε παρενέργειες, καθώς μια υπερδραστήρια ανοσοαπόκριση μπορεί να βλάψει τα υγιή κύτταρα.

Οι παραδοσιακές θεραπείες για τον καρκίνο, όπως η χημειοθεραπεία, είναι λιγότερο στοχευμένες, επιτίθενται στα κύτταρα που διαιρούνται γρήγορα, συμπεριλαμβανομένων των υγιών, γεγονός που οδηγεί σε παρενέργειες όπως απώλεια μαλλιών και πεπτικά προβλήματα.

Αντίθετα, η τεχνολογία εμβολίου mRNA είναι πολύ πιο συγκεκριμένη. Ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα για να στοχεύσει εκείνο, μόνο τα καρκινικά κύτταρα, ελαχιστοποιώντας τη βλάβη στους υγιείς ιστούς.

Ως αποτέλεσμα, ο κίνδυνος παρενεργειών με αυτό το εμβόλιο είναι σημαντικά χαμηλότερος από ό,τι με άλλες θεραπείες.

Πότε θα είναι διαθέσιμα αυτά τα εμβόλια

Τα καινοτόμα εμβόλια κατά του καρκίνου που βασίζονται σε mRNA βρίσκονται επί του παρόντος σε προχωρημένα στάδια έρευνας και ανάπτυξης, αλλά δεν υπάρχει ακριβές χρονοδιάγραμμα για το πότε θα είναι ευρέως διαθέσιμα.

Εάν οι συνεχιζόμενες διεθνείς και τοπικές δοκιμές συνεχίσουν να δείχνουν θετικά αποτελέσματα, αυτά τα εμβόλια θα μπορούσαν να γίνουν διαθέσιμα τα επόμενα χρόνια.