Καρκίνος του αίματος: Πρωτοποριακή γονιδιακή θεραπεία μπορεί να τον αντιστρέψει
Πρωτοποριακή γονιδιακή θεραπεία που κάποτε θεωρούνταν αδύνατη αναστρέφει τώρα μερικούς από τους πιο επιθετικούς και προηγουμένως ανίατους καρκίνους του αίματος. Τα πρώιμα αποτελέσματα δοκιμών δείχνουν ύφεση σε ασθενείς που είχαν εξαντλήσει όλες τις επιλογές θεραπείας, προσφέροντας μια σπάνια και ισχυρή νέα πηγή ελπίδας.
Πρωτοποριακή θεραπεία για τον καρκίνο του αίματος φαίνεται να αποδίδει όταν οι άλλες αποτυγχάνουν
Επαναστατική γονιδιακή θεραπεία, που κάποτε θεωρούνταν επιστημονική φαντασία, φαίνεται να αντιστρέφει την εξέλιξη επιθετικών και ανίατων -έως πρότινος- καρκίνων του αίματος, με τους γιατρούς να αναφέρουν ότι σχεδόν τα δύο τρίτα (64%) των ασθενών που έλαβαν θεραπεία — οκτώ παιδιά και δύο ενήλικες — έχουν μπει σε ύφεση. Η θεραπεία επεξεργάζεται το DNA στα λευκά αιμοσφαίρια ώστε να δημιουργηθεί ένα αντικαρκινικό «ζωντανό φάρμακο», το οποίο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2022 στην Alyssa Tapley. «Πραγματικά νόμιζα ότι επρόκειτο να πεθάνω και ότι δεν θα μπορούσα να μεγαλώσω και να κάνω όλα όσα κάθε παιδί αξίζει να μπορεί να κάνει», αναφέρει, σύμφωνα με το BBC.
Μετά από αποτυχία χημειοθεραπειών και μεταμοσχεύσεων μυελού των οστών, έγινε το πρώτο άτομο που έλαβε τη θεραπεία στο Great Ormond Street Hospital, πέρασε τέσσερις μήνες σε απομόνωση και είναι πλέον χωρίς καρκίνο, χρειάζεται μόνο ετήσιους ελέγχους. «Εξετάζω το ενδεχόμενο να κάνω μαθητεία στις βιοϊατρικές επιστήμες και ελπίζω κάποια μέρα να ασχοληθώ και με την έρευνα στον καρκίνο του αίματος», λέει η Alyssa.
Τι είναι ο καρκίνος του αίματος;
Ο καρκίνος του αίματος είναι ένας γενικός όρος για καρκίνους που ξεκινούν στο αίμα, τον μυελό των οστών ή το λεμφικό σύστημα, όπου το σώμα φυσιολογικά παράγει τα κύτταρα που καταπολεμούν τις λοιμώξεις, μεταφέρουν οξυγόνο και βοηθούν στην πήξη του αίματος. Σε αυτές τις νόσους, ανώμαλα κύτταρα αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα και εκτοπίζουν τα υγιή, οδηγώντας σε προβλήματα όπως λοιμώξεις, αναιμία ή αιμορραγία.
Οι τρεις κύριοι τύποι είναι
- η λευχαιμία (ξεκινά στον μυελό των οστών),
- το λέμφωμα (ξεκινά στο λεμφικό σύστημα) και
- το πολλαπλούν μυέλωμα (επηρεάζει τα πλασματοκύτταρα).
Πρόσφατη έρευνα επικεντρώνεται σε καλύτερη πρώιμη ανίχνευση με χρήση τεχνητής νοημοσύνης, νέες στοχευμένες θεραπείες και βελτιωμένα συστήματα χορήγησης φαρμάκων, καθώς και εξελίξεις στην ανοσοθεραπεία όπως τα CAR-T κύτταρα.
Αποτελεσματικότητα των θεραπειών γονιδιακής επεξεργασίας για τον καρκίνο του αίματος
Οι θεραπείες γονιδιακής επεξεργασίας για τον καρκίνο του αίματος δείχνουν πρώιμες ενδείξεις αποτελεσματικότητας, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση των θεραπειών CAR-T και CAR-NK. Σύμφωνα με εργασία του 2025 με τίτλο «Targeted and epigenetic therapies for acute myeloid leukemia (AML)», οι συγγραφείς αναφέρουν ότι νέες στοχευμένες και επιγενετικές θεραπείες προσφέρουν πιο ακριβείς επιλογές πέρα από τη συμβατική χημειοθεραπεία. Διαπιστώνουν επίσης ότι αυτές οι προσεγγίσεις μπορεί να βελτιώσουν τις εκβάσεις δρώντας στις συγκεκριμένες μοριακές και επιγενετικές αλλαγές που οδηγούν στην AML.
Μερικές μικρές μελέτες αναφέρουν υψηλά ποσοστά ύφεσης, αλλά οι περισσότερες δοκιμές βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και οι ειδικοί λένε ότι χρειάζονται μεγαλύτερες, μακροπρόθεσμες μελέτες για να γνωρίζουμε πόσο καλά λειτουργούν πραγματικά αυτές οι θεραπείες. Παραμένουν προκλήσεις — όπως η ασφαλής χορήγηση, οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις και το πώς αυτές οι θεραπείες θα γίνουν ευρέως διαθέσιμες.
- Πρόσφατες ανασκοπήσεις δείχνουν ότι τα εργαλεία CRISPR εισέρχονται πλέον σε κλινικές δοκιμές για καρκίνους του αίματος.
- Τα γονιδιακά επεξεργασμένα CAR-T κύτταρα έχουν δείξει πολύ ισχυρές πρώιμες ανταποκρίσεις (π.χ. έως 87.5% πλήρη ύφεση σε μικρές ομάδες).
- Τα γονιδιακά επεξεργασμένα CAR-NK κύτταρα φαίνονται πιο ασφαλή, αλλά χρειάζονται ακόμη καλύτερη μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα.
- Ειδικοί σημειώνουν ότι οι περισσότερες θεραπείες βρίσκονται ακόμη σε πρώιμες δοκιμές και αντιμετωπίζουν προκλήσεις όπως η χορήγηση και η μακροπρόθεσμη ασφάλεια.
- Συνολικά: πολύ ελπιδοφόρες, αλλά όχι ακόμη αποδεδειγμένες για τους περισσότερους καρκίνους του αίματος.
Μόνο ένα «γράμμα» της επεξεργασίας βάσης του DNA χρειάζεται να αλλάξει
Η ομάδα στο University College London (UCL) και στο Great Ormond Street Hospital χρησιμοποίησε μια τεχνολογία που ονομάζεται επεξεργασία βάσης. Οι βάσεις είναι η «γλώσσα της ζωής». Οι τέσσερις τύποι βάσεων στο DNA — αδενίνη (A), κυτοσίνη (C), γουανίνη (G) και θυμίνη (T) — είναι τα δομικά στοιχεία του γενετικού μας κώδικα. Όπως τα γράμματα της αλφαβήτου σχηματίζουν λέξεις που μεταφέρουν νόημα, τα δισεκατομμύρια βάσεις στο DNA μας συνθέτουν το εγχειρίδιο οδηγιών για το σώμα μας.
Η επεξεργασία βάσης επιτρέπει στους επιστήμονες να εστιάσουν σε ένα συγκεκριμένο σημείο του γενετικού κώδικα και να αλλάξουν τη μοριακή δομή μίας μόνο βάσης, μετατρέποντάς την από έναν τύπο σε έναν άλλο και ξαναγράφοντας το εγχειρίδιο οδηγιών. Οι ερευνητές ήθελαν να αξιοποιήσουν τη φυσική δύναμη των υγιών Τ-κυττάρων να εντοπίζουν και να καταστρέφουν απειλές και να τη στρέψουν ενάντια στην οξεία λεμφοκυτταρική λευχαιμία Τ-κυττάρων. Αυτό είναι ένα δύσκολο επίτευγμα. Έπρεπε να αλλάξουν τα υγιή Τ-κύτταρα ώστε να κυνηγούν τα καρκινικά χωρίς να αυτοκαταστρέφεται η θεραπεία.
Ο γενετικός ανασυνδυασμός μπορεί να μετατρέψει τα Τ-κύτταρα δότη σε στοχευμένους δολοφόνους καρκίνου
Ξεκίνησαν με υγιή Τ-κύτταρα από έναν δότη και άρχισαν να τα τροποποιούν.
- Το πρώτο βήμα απενεργοποίησε τον μηχανισμό στόχευσης των Τ-κυττάρων ώστε να μη μπορούν να επιτεθούν στο σώμα του ασθενούς.
- Το δεύτερο αφαίρεσε μια χημική σήμανση, που ονομάζεται CD7, η οποία υπάρχει σε όλα τα Τ-κύτταρα. Η αφαίρεσή της είναι απαραίτητη για να αποτραπεί η αυτοκαταστροφή της θεραπείας.
- Το τρίτο βήμα ήταν ένας «αόρατος μανδύα» που εμπόδιζε τα κύτταρα να καταστραφούν από ένα χημειοθεραπευτικό φάρμακο.
- Το τελικό στάδιο της γενετικής τροποποίησης έδωσε εντολή στα Τ-κύτταρα να αναζητούν οτιδήποτε φέρει τη σήμανση CD7.
Τώρα τα τροποποιημένα Τ-κύτταρα θα κατέστρεφαν κάθε άλλο Τ-κύτταρο που θα έβρισκαν — είτε ήταν καρκινικό είτε υγιές — αλλά δεν θα επιτίθενταν το ένα στο άλλο. Η θεραπεία εγχύεται στους ασθενείς και εάν ο καρκίνος τους δεν ανιχνεύεται μετά από τέσσερις εβδομάδες, τότε οι ασθενείς υποβάλλονται σε μεταμόσχευση μυελού των οστών για να αναγεννηθεί το ανοσοποιητικό τους σύστημα.
«Μερικά χρόνια πριν, αυτό θα ήταν επιστημονική φαντασία», λέει ο Prof Waseem Qasim από το UCL και το Great Ormond Street. «Πρέπει ουσιαστικά να αποδομήσουμε ολόκληρο το ανοσοποιητικό σύστημα. Είναι μια βαθιά, εντατική θεραπεία, είναι πολύ απαιτητική για τους ασθενείς, αλλά όταν λειτουργεί, έχει λειτουργήσει πολύ καλά».
Πρώιμα αποτελέσματα δείχνουν ύφεση — Σπάνιες οι περιπτώσεις όπου ο καρκίνος προσαρμόζεται για να αποφύγει τη θεραπεία
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine, παρουσιάζει τα αποτελέσματα των πρώτων έντεκα ασθενών που υποβλήθηκαν σε θεραπεία στο Great Ormond Street και στο King’s College Hospital. Δείχνει ότι εννέα πέτυχαν βαθιά ύφεση που τους επέτρεψε να υποβληθούν σε μεταμόσχευση μυελού των οστών. Επτά παραμένουν χωρίς νόσο μεταξύ τριών μηνών και τριών ετών μετά τη θεραπεία.
Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους της θεραπείας είναι οι λοιμώξεις κατά την περίοδο που το ανοσοποιητικό σύστημα εξαλείφεται. Σε δύο περιπτώσεις, ο καρκίνος έχασε τη σήμανση CD7, επιτρέποντάς του να κρυφτεί από τη θεραπεία και να επανεμφανιστεί στο σώμα. «Δεδομένου πόσο επιθετική είναι αυτή η συγκεκριμένη μορφή λευχαιμίας, αυτά είναι αρκετά εντυπωσιακά κλινικά αποτελέσματα, και προφανώς, είμαι πολύ χαρούμενος που καταφέραμε να προσφέρουμε ελπίδα σε ασθενείς που διαφορετικά την είχαν χάσει», είπε ο Dr Robert Chiesa από το τμήμα μεταμόσχευσης μυελού των οστών στο Great Ormond Street Hospital.
«Έχουμε δει εντυπωσιακές ανταποκρίσεις στην εξάλειψη λευχαιμίας που φαινόταν ανίατη – είναι μια πολύ ισχυρή προσέγγιση», είπε η Dr Deborah Yallop, σύμβουλος Αιματολόγος στο King’s. Σχολιάζοντας την έρευνα, η Dr Tania Dexter, ανώτερη ιατρική υπεύθυνη στη φιλανθρωπική οργάνωση UK stem cell charity Anthony Nolan, είπε: «Λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτοί οι ασθενείς είχαν μικρή πιθανότητα επιβίωσης πριν από τη δοκιμή, αυτά τα αποτελέσματα φέρνουν ελπίδα ότι θεραπείες όπως αυτή θα συνεχίσουν να εξελίσσονται και να γίνονται διαθέσιμες σε περισσότερους ασθενείς».
Πηγή: oloygeia.gr