κόμα δύο μελέτες για σκευάσματα δίνουν ελπίδες για την καλύτερη και γρηγορότερη αντιμετώπιση της πανδημίας.
Μεγάλη κινητικότητα επικρατεί στο μέτωπο των φαρμάκων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, καθώς την ώρα που το θαυματουργό Ισραηλινό φάρμακο δοκιμάζεται στην Ελλάδα ακόμα δύο μελέτες για σκευάσματα δίνουν ελπίδες για την καλύτερη και γρηγορότερη αντιμετώπιση της πανδημίας.
Ενθουσιασμένος ο Τσιόδρας με το νέο ισραηλινό φάρμακο
Με πολύ θερμά λόγια, μίλησε ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για το νέο ισραηλινό φάρμακο κατά των σοβαρών επιπλοκών του κορωνοϊού, κατά τη συνάντηση στο Μέγαρο Μαξίμου με τον Ισραηλινό Καθηγητή Ιατρικής Ναντίρ Αρμπέρ.
«Πρόκειται για μια νέα μελέτη στην οποία συμμετέχουμε με ενθουσιασμό. Η μελέτη αξιοποιεί μια νέα μέθοδο μεταφοράς ενός νέου φαρμάκου, που βασίζεται στα εξωσώματα, νανοσωματίδια που συμμετέχουν στις διακυτταρικές διεργασίες. Είναι μια πολλά υποσχόμενη μέθοδος βάσει των όσων προκύπτουν από τις κλινικές δοκιμές στο Ισραήλ. Προχωρούμε στη διεξαγωγή κλινικής μελέτης δεύτερης Φάσης, εδώ στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της οποίας θα αξιολογήσουμε παραμέτρους όπως η ασφάλεια, η δοσολογία και η αποτελεσματικότητα», τόνισε ο κ. Τσιόδρας.
Η Ελλάδα συμμετέχει στις κλινικές δοκιμές του ελπιδοφόρου φαρμάκου καταρχάς σε τρία Ιατρικά Τμήματα ελληνικών Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων – δύο στο Νοσοκομείο «Σωτηρία» και ένα στο ΠΓΝ «Αττικόν».
«Θα πρέπει να μείνουμε ταπεινοί και μετριόφρονες – αλλά είμαστε πραγματικά ενθουσιασμένοι. Μάλιστα θέλω να επισημάνω πως ήρθα εδώ αυτοπροσώπως, καθώς ήθελα ιδίοις όμμασι να δω αρχικά τους ανθρώπους και στη συνέχεια τις εγκαταστάσεις. Μιλάμε για εξαιρετικούς γιατρούς και ανθρώπους που ενέπνευσαν την εμπιστοσύνη μου. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό», τόνισε από την πλευρά του ο Καθηγητής Ναντίρ Αρμπέρ.
Μείωση θανάτων και βαριάς πνευμονίας κατά 64% με anakinra
Βελτίωση κατά 64% στη συνολική κλινική έκβαση ασθενών νοσηλευόμενων με πνευμονία από κορωνοϊό, πέτυχε η χρήση της φαρμακευτικής ουσίας anakinra. Το φάρμακο πέτυχε επίσης αποτροπή θανάτου ή εξέλιξη σε σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια, χορηγούμενο πρώιμα και επιπλέον της τρέχουσας φαρμακευτικής αγωγής σε νοσηλευόμενους ασθενείς και με κακή πρόγνωση. Ταυτόχρονα, αυξήθηκε και ο αριθμός των ασθενών που έλαβαν εξιτήριο.
Τα συμπεράσματα αυτά προέκυψαν από την τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη μελέτη SAVE-MORE σε περισσότερους από 600 νοσηλευόμενους ασθενείς, η οποία αναγνωρίζει ειδικά εκείνους που διατρέχουν κίνδυνο εκδήλωσης σοβαρής αναπνευστικής ανεπάρκειας μέσω της μέτρησης αυξημένων επιπέδων του βιοδείκτη suPAR. Ο βιοδείκτης αυτός, υποδηλώνει την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος και έχει ήδη συσχετισθεί με κακή πρόγνωση σε αρκετές παθήσεις.
Η μελέτη πραγματοποιείται υπό τη χορηγία του Ελληνικού Ινστιτούτου Μελέτης της Σήψης στην Ελλάδα και υπό την καθοδήγηση του Προέδρου του Καθηγητή κου Ευάγγελου Ι. Γιαμαρέλλου-Μπουρμπούλη. Ο κ. Γιαμαρέλλος-Μπουρμπούλης είναι Καθηγητής Παθολογίας και Λοιμώξεων στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πρόεδρος της Πανευρωπαϊκής Εταιρείας Καταπληξίας (European Shock Society) και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας κατά της Σήψης (European Sepsis Alliance).
Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης, η φαρμακευτική Sobi αναμένεται να υποβάλει τα ευρήματα στις ρυθμιστικές αρχές με σκοπό την πιθανή εξασφάλιση έγκρισης.
Σύμφωνα με την μελέτη, την 28η μέρα καταγράφηκε σημαντική βελτίωση σε ασθενείς που λάμβαναν την καθιερωμένη αγωγή σε συνδυασμό με anakinra έναντι ασθενών που λάμβαναν καθιερωμένη αγωγή σε συνδυασμό με εικονικό φάρμακο, βάσει της συγκριτικής κλίμακας 11 σημείων του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Συγκεκριμένα μειώθηκε ο αριθμός των ασθενών που πέθαναν ή που η νόσος τους εξελίχθηκε σε σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια, ενώ αυξήθηκαν οι ασθενείς που πήραν εξιτήριο μη έχοντας πλέον ενδείξεις λοίμωξης covid – 19. Οι μεταβολές ήταν ήδη εμφανείς από την 14η ημέρα.
«Πρόκειται για την πρώτη μελέτη που αξιολογεί, ειδικά, έναν πληθυσμό ασθενών που διατρέχουν κίνδυνο για να εισαχθούν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Τα αποτελέσματα προσφέρουν ένα σημαντικό βήμα προς την αναζήτηση πρόσθετων θεραπευτικών επιλογών για την πρόληψη της εξέλιξης σε πιο κρίσιμη κατάσταση», δήλωσε ο Καθηγητής κος Γιαμαρέλλος-Μπουρμπούλης. «Εκφράζω τις πολλές ευχαριστίες μου προς τον μεγάλο αριθμό ασθενών και κλινικών ιατρών που έχουν συμβάλει στην προσπάθεια στην Ελλάδα και την Ιταλία».
«Είμαστε ικανοποιημένοι με το γεγονός ότι το anakinra κατέδειξε σημαντικό όφελος επιπλέον της καθιερωμένης αγωγής όσον αφορά ένα ευρύ φάσμα κλινικών εκβάσεων», δήλωσε ο Guido Oelkers, Διευθύνων Σύμβουλος της Sobi. «Θα ήθελα να συγχαρώ τον Καθηγητή κο Γιαμαρέλλο-Μπουρμπούλη και τους συνεργάτες του για τη διεξαγωγή μιας τόσο εντυπωσιακής εργασίας υπό απαιτητικές συνθήκες και σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα».
«Είναι σαφές ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ανεκπλήρωτες ιατρικές ανάγκες όσον αφορά τη νόσο COVID-19, παρά τις πρόσφατες προόδους στη θεραπεία», δήλωσε ο Ravi Rao, επικεφαλής του τμήματος Έρευνας & Ανάπτυξης και Chief Medical Officer της Sobi. «Αυτά τα σημαντικά δεδομένα παρουσιάζονται σε μια κρίσιμη στιγμή και σχεδιάζουμε να συνεχίσουμε τον εν εξελίξει διάλογο με τον ΕΜΑ σε συνεργασία με τον Καθηγητή κο Γιαμαρέλλο-Μπουρμπούλη».
Ενθαρρυντική μελέτη για το φάρμακο tocilizumab
Τα ευρήματα της μεγάλης τυχαιοποιημένης μελέτης RECOVERY που δημοσιεύθηκαν στο έγκυρο περιοδικό The Lancet έδειξαν ότι η θεραπεία με το φάρμακο tocilizumab βελτίωσε την επιβίωση και άλλα κλινικά αποτελέσματα σε νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19 που εμφανίζουν υποξία (χαμηλό οξυγόνο στο αρτηριακό αίμα) και στοιχεία συστηματικής φλεγμονής. Η προσθήκη του tocilizumab στην θεραπεία μείωσε τη θνησιμότητα στις 28 ημέρες, αύξησε την πιθανότητα εξιτηρίου από το νοσοκομείο εντός 28 ημερών και, μεταξύ των ασθενών που δεν είχαν η εμφάνιζαν ανάγκη για μηχανικό αερισμό κατά την στιγμή της τυχαιοποίησης, μείωσε την πιθανότητα επιδείνωσης είτε προς τον επεμβατικό αερισμό ή θάνατο. Αυτά τα οφέλη παρατηρήθηκαν ανεξάρτητα από την βαρύτητα της αναπνευστικής υποστήριξης και ήταν επιπρόσθετα στο όφελος των συστηματικά χορηγουμένων κορτικοστεροειδών (που πλέον αποτελούν καθιερωμένη θεραπεία για την μέτρια ή σοβαρή COVID). Οι Καθηγητές της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) (https://mdimop.gr/covid19/) , συνοψίζουν τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης.
Η μελέτη RECOVERY ξεκαθάρισε αρκετά το τοπίο σχετικά με την χορήγηση στοχευμένης αντιφλεγμονώδους θεραπείας για τη νόσο COVID-19. To tocilizumab είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι της ιντερλευκίνης-6, μιας κυτταροκίνης που έχει σημαντικό ρόλο στην φλεγμονή γενικά (πχ σε χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα) αλλά και στην υπερφλεγμονώδη αντίδραση που παρατηρείται στην COVΙD ειδικά. Από τα μέσα του 2020, έχουν αναφερθεί οκτώ τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες κλινικές δοκιμές του tocilizumab για τη θεραπεία της COVID-19. Σε αυτές περιλαμβάνονται επτά μικρές δοκιμές (με λιγότερους από 100 θανάτους σε καθεμία) και η κάπως μεγαλύτερη δοκιμή REMAP-CAP, η οποία ενέταξε ασθενείς με σοβαρή COVID-19, 99% των οποίων χρειάστηκε μη επεμβατική αναπνευστική υποστήριξη ή επεμβατικό μηχανικό αερισμό. Συνολικά, οι προηγούμενες κλινικές δοκιμές δεν είχαν δείξει σημαντικό όφελος όσον αφορά την ελάττωση της θνησιμότητας με την προσθήκη του tocilizumab στην θεραπεία (η αναλογία σχετικού κινδύνου όσον αφορά την θνησιμότητα ήταν 0.89, με 95% διάστημα αξιοπιστίας 0.72-1.11). Όμως, η κλινική δοκιμή RECOVERY ενέταξε σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό ασθενών (περίπου τέσσερις φορές περισσότερους) από όλες τις προηγούμενες δοκιμές μαζί.
Η πολυεπίπεδη κλινική δοκιμή RECOVERY είναι η μεγαλύτερη τυχαιοποιημένη δοκιμή για την αποτελεσματικότητα του tocilizumab σε νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19. Μεταξύ 23 Απριλίου 2020 και 24 Ιανουαρίου 2021, 4.116 συμπεριλήφθηκαν στην αξιολόγηση του tocilizumab, συμπεριλαμβανομένων 3.385 (82%) ασθενών που λάμβαναν και συστηματικά κορτικοστεροειδή. Στην κλινική μελέτη που αφορούσε την αξιολόγηση του tocilizumab εντάχθηκαν ασθενείς με COVID-19 που εμφάνιζαν υποξία και αυξημένα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (δηλαδή με επίπεδα CRP ≥75 mg/L). Στους ασθενείς χορηγήθηκε, τυχαία, είτε η συνήθης θεραπεία (n = 2094) ή η συνήθης θεραπεία μαζί με την προσθήκη tocilizumab (n = 2022) σε δόση 400 mg – 800 mg (ανάλογα με το βάρος). Μια δεύτερη δόση του tocilizumab μπορούσε να δοθεί 12-24 ώρες αργότερα εάν η κατάσταση του ασθενούς δεν είχε βελτιωθεί.
Η μέση ηλικία των ασθενών της μελέτης ήταν 63.5 έτη και η διάμεση τιμή της CRP ήταν 143 mg / L. Κατά την τυχαιοποίηση, 562 (14%) ασθενείς λάμβαναν επεμβατικό μηχανικό αερισμό (δηλ. ήταν διασωληνωμένοι), 1686 (41%) λάμβαναν μη επεμβατική αναπνευστική υποστήριξη (συμπεριλαμβανομένης υψηλής ροής οξυγόνου με ρινική κάνουλα ή μη επεμβατικό αερισμό συνεχούς θετικής πίεσης) ενώ 1868 ( 45%) δεν λάμβαναν συμπληρωματικό οξυγόνο με συμβατικά μέσα.
Το πρωταρχικό καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν η θνησιμότητα ανεξαρτήτως αιτίας, ενώ τα δευτερεύοντα καταληκτικά σημεία περιλάμβαναν το χρόνο μέχρι την έξοδο από το νοσοκομείο και το σύνθετο καταληκτικό σημείο της ανάγκης για επεμβατικό μηχανικό αερισμό ή του θανάτου εντός 28 ημερών (μεταξύ εκείνων που δεν λάμβαναν επεμβατικό μηχανικό αερισμό κατά την τυχαιοποίηση).
Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι η θεραπεία με tocilizumab ελάττωσε την θνησιμότητα στις 28 ημέρες: 621 (31%) ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με tocilizumab κατέληξαν εντός 28 ημερών σε σύγκριση με 729 (35%) ασθενείς που είχαν λάβει την καθιερωμένη θεραπεία χωρίς tocilizumab (λόγος σχετικού κινδύνου 0.85 με 95% διάστημα αξιοπιστίας 0.76–0.94, και P = 0.0028]. Τα αποτελέσματα αυτά παρατηρήθηκαν σε όλες τις προκαθορισμένες υποομάδες ασθενών, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που λάμβαναν συστηματικά κορτικοστεροειδή. Επιπλέον, οι ασθενείς που έλαβαν tocilizumab είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα εξόδου από το νοσοκομείο εντός 28 ημερών σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν μόνο τη συνήθη φροντίδα (57% έναντι 50%, P <0.0001). Μεταξύ των ασθενών που δεν λάμβαναν επεμβατικό μηχανικό αερισμό κατά την τυχαιοποίηση, όσοι έλαβαν tocilizumab ήταν λιγότερο πιθανό να φτάσουν στο σύνθετο τελικό σημείο της ανάγκης για επεμβατικό μηχανικό αερισμό ή θάνατο (35% έναντι 42%, λόγος σχετικού κινδύνου 0.84, με 95% διάστημα αξιοπιστίας 0.77-0.92, P <0,0001).
Με βάση τα παραπάνω αποτελέσματα, και συνδυάζοντας τα δεδομένα από τη μελέτη RECOVERY με αυτά των άλλων μικρότερων μελετών, τότε από τις εννέα δοκιμές βγαίνει το συμπέρασμα ότι η προσθήκη του tocilizumab σχετίζεται με σημαντική αναλογική μείωση της θνησιμότητας στις 28 μέρες κατά 14%. Επίσης είναι σημαντικό ότι τα οφέλη από την προσθήκη του tocilizumab είναι επιπλέον εκείνων που έχουν αναφερθεί προηγουμένως για την προσθήκη της δεξαμεθαζόνης, όπως φαίνεται από τα αποτελέσματα της μελέτης RECOVERY, όπου η πλειοψηφία των ασθενών λάμβανε δεξαμεθαζόνη.
Τα αποτελέσματα της μελέτης RECOVERY είχαν ανακοινωθεί, αλλά χωρίς λεπτομέρειες πριν από λίγους μήνες. Στην συγκεκριμένη δημοσίευση στο Lancet τα αποτελέσματα παρουσιάζονται με λεπτομέρειες, μετά και από κρίση από την συντακτική ομάδα του περιοδικού και από ειδικούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι το tocilizumab χρησιμοποιείται ήδη στις μονάδες COVID της χώρας μας, εδώ και πολλούς μήνες, σε ασθενείς που νοσηλεύονται για την νόσο και εμφανίζουν αυξημένους δείκτες φλεγμονής (όπως αυξημένα επίπεδα της CRP).