Παιδιά: Πώς να τα προστατεύσετε από την σεξουαλική κακοποίηση

Αποτροπιασμό προκαλούν τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, με έναν ρυθμό πλέον που ξεπερνάει κάθε προηγούμενο.

Δυστυχώς, όμως, η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών φαίνεται πως είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Σύμφωνα με στοιχεία από την Ελλάδα, μόνο ένα στα 100 περιστατικά αναφέρονται στις Αρχές. To γεγονός αυτό καθιστά την ανάληψη δράσης από τους γονείς, τα σχολεία και τους αρμόδιους φορείς κάτι παραπάνω από αναγκαία.

«Η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών προφανώς προϋπήρχε, αλλά η πανδημία και ο εγκλεισμός φαίνεται ότι την έχουν εντείνει και έχουν συμβάλλει στην εκδήλωση και ανάδειξή της», επισημαίνει η παιδοψυχίατρος-οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια Φρίντα Κωνσταντοπούλου, επιστημονική συνεργάτης του Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ.

«Από τα περιστατικά που καθημερινά βλέπουμε στα ιατρεία μας προκύπτει ότι η βία σε όλες της τις μορφές έχει ενταθεί την τελευταία τριετία. Αυτό επιβεβαιώνει το ρόλο που έχει διαδραματίσει η υγειονομική κρίση», προσθέτει.

Μέσα σε αυτό ζοφερό σκηνικό, εντείνεται η αγωνία των γονέων για τη μεταχείριση των παιδιών τους εκτός σπιτιού. Συχνά, όμως, δεν γνωρίζουν πώς να τα εκπαιδεύσουν ώστε να αποφεύγουν τραυματικές εμπειρίες όπως η σεξουαλική κακοποίηση. Ούτε πώς να τα βοηθήσουν να τις διαχειριστούν, στην απευκταία περίπτωση που θα συμβούν.

«Όλα τα θέματα ξεκινούν και καταλήγουν στο ίδιο σημείο: την επικοινωνία», τονίζει η κυρία Κωνσταντοπούλου. «Κατ’ αρχάς, τα παιδιά πρέπει να ενημερώνονται ανοιχτά από τους γονείς τους για το σεξ, χωρίς ταμπού».

Την κατάλληλη στιγμή για μία τέτοια συζήτηση σηματοδοτούν οι ερωτήσεις του ίδιου του παιδιού. Μπορεί λ.χ. να ρωτήσει πώς έρχονται τα μωρά στον κόσμο ή να έχει απορίες για την ανατομία των γεννητικών οργάνων ή για την σεξουαλικότητα. «Την στιγμή που γεννιέται μία απορία, πρέπει αμέσως να απαντηθεί», λέει κατηγορηματικά η ειδικός. «Διαφορετικά μετατρέπεται σε μυστικό, το οποίο θα μπορέσει ο οποιοσδήποτε να εκμεταλλευτεί κάποια στιγμή στο μέλλον».

Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν γονείς που δεν έχουν μιλήσει για το σεξ στα παιδιά τους ούτε καν στην εφηβεία. «Δεν μιλούν παρά μόνο όταν συμβεί κάτι. Αλλά τότε, είναι πλέον αργά», τονίζει η κ. Κωνσταντοπούλου.

Μονόδρομος η αλήθεια

Οι ειδικοί συνιστούν στους γονείς να απαντούν στα παιδιά λέγοντας μόνο την αλήθεια, αλλά με τρόπο προσαρμοσμένο στην ηλικία τους. Το ζητούμενο είναι να δημιουργηθεί ένα ασφαλές περιβάλλον στο σπίτι, ούτως ώστε να οχυρωθούν τα παιδιά απέναντι στη σεξουαλική κακοποίηση και να την  εκμυστηρευτούν αμέσως στους γονείς τους αν τυχόν συμβεί.

«Είναι αναγκαίο οι γονείς να μιλήσουν στα παιδιά για το σώμα τους και για το σεξ. Υπάρχουν και ειδικά βιβλία που απευθύνονται σε παιδιά, αναλόγως με την ηλικία τους. Εξηγούν πώς είναι το σώμα των αγοριών και των κοριτσιών και πώς εξελίσσεται στην εφηβεία. Αναφέρουν πώς γίνεται το σεξ υπό φυσιολογικές συνθήκες, μιλούν για την ομοφυλοφιλία κ.ά.», λέει η ειδικός.

Αυτά τα βιβλία αποτελούν εξαιρετικό εργαλείο για την ενημέρωση των παιδιών. Έτσι θα αποκτήσουν εξοικείωση και θα μπορούν να κάνουν ερωτήσεις. Για ένα θέμα που δεν είναι ταμπού μέσα στο σπίτι, τα παιδιά μπορούν να ρωτήσουν  και να εκμυστηρευτούν τα πάντα.

Κλειδί το αίσθημα αυτοπροστασίας

Ωστόσο, για την προστασία από την σεξουαλική κακοποίηση πρωταρχική σημασία έχει η ανάπτυξη αισθήματος αυτοπροστασίας. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι το σώμα τους είναι δικό τους και δεν επιτρέπεται να το αγγίζει κανείς. Πρέπει επίσης να γνωρίζουν ότι θα το αγγίξει μόνο το άτομο που εκείνα θα επιλέξουν, όταν έρθει η ώρα και πάντα με τη συγκατάθεσή τους.

Τα παιδιά πρέπει να εκπαιδευθούν να προστατεύουν το σώμα και την ψυχή τους από οτιδήποτε τα κάνει να νιώθουν άβολα. Στις μεγαλύτερες ηλικίες πρέπει να ξέρουν να λένε “όχι”, χωρίς ενοχές και φόβο. Πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν είναι αναγκασμένα να κάνουν αυτό που τους ζητούν οι άλλοι, εάν δεν το επιθυμούν. Με αυτό τον τρόπο τίθενται όρια σε αυτόν που θα επιχειρήσει να τα εκμεταλλευτεί με οποιονδήποτε τρόπο.

Τα σημάδια που υποδηλώνουν πιθανή σεξουαλική κακοποίηση

Ορισμένα συμπτώματα είναι ύποπτα για σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση. Στο επίκεντρο βρίσκεται η αισθητή αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού, που χαρακτηρίζεται από τις εξής εκδηλώσεις:

• Γίνεται πολύ εσωστρεφές και ευερέθιστο στο οικογενειακό περιβάλλον
• Αρνείται να πάει στο σχολείο και μπορεί να παρουσιάζει μείωση των επιδόσεων στα μαθήματα
• Αρνείται να βγει από το σπίτι
• Εμφανίζει διαταραχές διατροφής και ύπνου
• Γνωρίζει πράγματα για το σεξ που δε συνάδουν με την ηλικία του
• Επιδιώκει να φορά ρούχα που καλύπτουν το σώμα του.

«Οποιαδήποτε αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού πρέπει να μας υποψιάσει και να το ενθαρρύνουμε να μας μιλήσει, διαβεβαιώνοντάς το πως ούτε θα το κρίνουμε, ούτε θα δημιουργήσουμε μία κατάσταση που θα το κάνει να νιώσει άβολα», τονίζει η κυρία Κωνσταντοπούλου. «Τα παιδιά συχνά φοβούνται ότι το θέμα θα πάρει μεγάλες διαστάσεις και θα βρεθούν στο επίκεντρο, κάτι το οποίο δεν θέλουν. Γι’ αυτό τον λόγο οι γονείς πρέπει να τα κάνουν να νιώσουν ασφαλή, με τη δέσμευση ότι το ζήτημα θα αντιμετωπιστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ούτως ώστε να αισθάνονται και τα ίδια καλά».