Πώς θα καταλάβεις ότι έχεις πέσει στην παγίδα της ψευδαίσθησης του ελέγχου

Η ψευδαίσθηση του ελέγχου είναι μια τάση που έχουμε να υπερεκτιμάμε πόσο έλεγχο έχουμε πάνω σε γεγονότα των οποίων το αποτέλεσμα δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη, τι εξυπηρετεί και πως μπορούμε να πάμε ένα σκαλοπάτι παρακάτω στην προσωπική μας ανάπτυξη και να μην πέφτουμε σε αυτή την παγίδα;

Αυτός ο τρόπος σκέψης θεωρείται ότι παίζει ρόλο στις προλήψεις, στην συμπεριφορά που σχετίζεται με τον τζόγο και πεποιθήσεις που σχετίζονται με υπερφυσικά φαινόμενα. Έρευνα έδειξε ότι όταν το αποτέλεσμα που οι άνθρωποι επιθυμούν συμβαίνει τείνουν να πιστεύουν ότι είναι εκείνοι που το ελέγχουν. Αυτό συμβαίνει ακόμα και όταν οι άνθρωποι δεν έχουν καμία επίδραση πάνω σε αυτό που συμβαίνει…

Για παράδειγμα όταν φορά κανείς το τυχερό του καπέλο για το μπέιζμπολ και πιστεύει ότι αυτός είναι ο λόγος που η ομάδα του νίκησε, είναι μια χαρακτηριστική περιγραφή του φαινομένου αυτού.

Χαρακτηριστικά της ψευδαίσθησης του ελέγχου

Η ψευδαίσθηση του ελέγχου μπορεί να επηρεάζει τους ανθρώπους με ένα ευρύ τρόπο και σε πολλά πλαίσια και περιπτώσεις. Είναι πιθανό να πέφτουμε σε αυτή την παγίδα της ψευδαίσθησης του ελέγχου, όποτε σκεφτόμαστε ότι οι πράξεις μας επηρεάζουν ένα γεγονός πέρα από τον δικό μας ατομικό έλεγχο.  Κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά αυτής της ψευδαίσθησης περιλαμβάνουν:

Ενασχόληση με τελετουργικά

Για παράδειγμα όταν φοράμε ένα συγκεκριμένο τυχερό ρούχο ή όταν συμμετέχουμε σε τελετουργικά όπως προσευχές για να διασφαλίσουμε ότι θα νικήσει η αγαπημένη μας ομάδα.

Μας βασανίζουν οι τύψεις για πράγματα που δεν ελέγχουμε

Κάποιες φορές οι άνθρωποι αναμασούν παρελθοντικά γεγονότα, γιατί πιστεύουν λανθασμένα ότι θα μπορούσαν να έχουν ελέγξει και να έχουν αλλάξει το αποτέλεσμα.

Επικίνδυνες συμπεριφορές

Τα άτομα που θεωρούν ότι μπορούν να ελέγξουν τα γεγονότα είναι πιο σύνηθες να εμπλακούν σε ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Επειδή ακριβώς θεωρούν ότι ελέγχουν ότι συμβαίνει μέσω των δικών τους πράξεων, θεωρούν επίσης ότι θα παρεμποδίσουν τυχόν αρνητικά αποτελέσματα.

Μαγική σκέψη

Έρευνα έδειξε ότι όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να πραγματοποιήσουν να συμβεί κάτι μέσω της δύναμης της θέλησης ( π.χ προσπαθούν να κατευθύνουν τα γεγονότα μέσω των σκέψεών τους, όπως για παράδειγμα να ανάψει ένα φανάρι ή να αλλάξει κάποιος παίκτης σε ένα παιχνίδι ώστε να μπει καλάθι), τείνουν να αποδίδουν το αποτέλεσμα στις δικές τους σκέψεις.

Αιτίες πίσω από την ψευδαίσθηση του ελέγχου

Ερευνητές έχουν προτείνει μερικές διαφορετικές θεωρίες σχετικά με το γιατί οι άνθρωποι υπερεκτιμούν τον έλεγχό τους πάνω σε διαφορετικές καταστάσεις και αποτελέσματα.

Αυτοεκτίμηση

Μια θεωρία προτείνει ότι η ψευδαίσθηση του ελέγχου μας βοηθά να διατηρούμε και να ενισχύουμε την αυτοεκτίμησή μας. Κάποιοι άνθρωποι νιώθουν καλύτερα για τον εαυτό τους όταν πιστεύουν ότι αυτό που ήθελαν να συμβεί έγινε χάρη στις δικές τους πράξεις.

Έλεγχος

Μια άλλη θεωρία είναι ότι οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη ελέγχου, έτσι το να βλέπουν καταστάσεις που δεν μπορούν να ελέγξουν ως γεγονότα που μπορούν να ελέγξουν, τους βοηθά στην στήριξη της ψυχικής τους ευζωίας. Η έρευνα έδειξε ότι όταν οι άνθρωποι θεωρούν κάποιες καταστάσεις ως καταστάσεις που είναι πέρα από τον έλεγχό τους, είναι πολύ πιο πιθανό να βιώνουν αρνητικά συναισθήματα και να έχουν μειωμένα κίνητρα.

Προκατάληψη της αυτοεξυπηρέτησης/επιβεβαίωσης

Επειδή ακριβώς η ψευδαίσθηση του ελέγχου ενισχύει την αυτοεκτίμηση και βελτιώνει τα κίνητρα μας, θεωρείται ότι είναι συχνά στο πλαίσιο της προκατάληψης της επιβεβαίωσης. Βοηθά τους ανθρώπους από το να αντιλαμβάνονται τα δεδομένα στη ζωή τους ως κάτι πέρα από τον δικό τους έλεγχο

Σφάλμα απόδοσης αποτελέσματος

Η έρευνα επίσης θεωρεί ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αποδώσουν τα θετικά αποτελέσματα στις δικές τους προσπάθειες, αλλά να κατηγορούν τα αρνητικά και να τα εναποθέτουν σε άλλες δυνάμεις.

Προσωπική συμβολή

Ένας σημαντικός παράγοντας που συνεισφέρει στην ψευδαίσθηση του ελέγχου είναι το επίπεδο στο οποίο οι άνθρωποι είναι προσωπικά μπλεγμένοι στην κατάσταση. Όσο περισσότερο ένα άτομο επηρεάζεται από ότι συμβαίνει, τόσο πιθανό είναι να πιστεύει ότι το καλό αποτέλεσμα οφείλεται σε άλλες δυνάμεις.

Η προκατάληψη της αισιοδοξίας

Οι άνθρωποι που έχουν μια φυσική ροπή προς στην θετικότητα συνήθως τείνουν να αξιολογούν τα πράγματα μέσα από την προκατάληψη της αισιοδοξίας. Συνήθως υπερεκτιμούν με θετικό πρόσημο την πιθανότητα ότι καλά πράγματα θα τους συμβούν και υποεκτιμούν την πιθανότητα ότι κακά πράγματα θα τους συμβούν. Αυτές οι προκαταλήψεις συνήθως συνεισφέρουν στην ψευδαίσθηση που έχουν οι άνθρωποι ότι έχουν περισσότεροι επιρροή από όσοι όντως έχουν.

Άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο σε αυτό είναι:

• Η ανατροφοδότηση που μπορεί να έχουν από άλλα άτομα
• Η εξοικείωση με το θέμα που αντιμετωπίζουν
• Η συναισθηματική εγγύτητα
• Η διάθεση αλλά και η
• Η επίδοση (συνήθως κάνουμε παραπάνω από όσα επιθυμούμε)

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι άνθρωποι υποεκτιμούν την ισχύ που έχουν σε καταστάσεις όπου πράγματι έχουν μεγάλο επίπεδο ελέγχου, σύμφωνα να αρκετές έρευνες.

Ποια η χρησιμότητα της ψευδαίσθησης του ελέγχου όμως;

• Μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα για τον εαυτό μας
• Μας δίνουν ένα κίνητρο
• Εμποδίζει το αίσθημα αβοηθησίας
• Μπορεί να εμπνεύσει άλλες υγιές συνήθειες, όπως να εστιάσει κανείς στην βελτίωση της υγείας του

Τι μπορείς να κάνεις για να μην πέφτεις στην παγίδα επιγραμματικά

• Δοκίμασε να δεις μια εξωτερική οπτική
• Σκέψου επιστημονικά (λογικά)
• Ζήτα την γνώμη άλλων ανθρώπων

 Θα το κάνεις;