Τα 5 κοινά φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο, σύμφωνα με ειδικό
Μια ειδικός προειδοποίησε για κοινά συνταγογραφούμενα και μη συνταγογραφούμενα φάρμακα που ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Ποια είναι και τι να κάνετε;
Στην Ελλάδα, οι θάνατοι από καρκίνο υπολογίζονται στους 22.256 ετησίως, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση «Health at a Glance 2023» τον ΟΟΣΑ. Αντίστοιχα, στις Ηνωμένες Πολιτείες ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη κύρια αιτία θανάτου με 600.000 θανάτους ετησίως. Ωστόσο, περίπου το 40% των περιπτώσεων μπορούν να προληφθούν μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής.
Παράγοντες όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η γυμναστική και η διατήρηση υγιούς βάρους είναι γνωστό ότι επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου – αλλά το ίδιο ισχύει και για ορισμένα φάρμακα.
Τα 5 κοινά φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο
1. Αντισυλληπτικά
2. Φάρμακα για το κρυολόγημα
3. Ρανιτιδίνη
4. Συμπληρώματα διατροφής
5. Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (ΘΟΥ)
Η Dr Yalda Safai, ψυχίατρος με έδρα τη Νέα Υόρκη, αποκάλυψε στην Daily Mail πέντε φάρμακα που, όπως τόνισε, θα πρέπει οι άνθρωποι να γνωρίζουν ότι μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο. Επισήμανε ότι κανείς δεν πρέπει να σταματήσει τη λήψη φαρμάκων χωρίς πρώτα να συμβουλευτεί τον γιατρό του και υπογράμμισε τη σημασία της συζήτησης του κινδύνου και του όφελους με τον γιατρό σας.
«Με κάθε φάρμακο, πρέπει να ζυγίζονται οι κίνδυνοι σε σχέση με τα οφέλη», δήλωσε. «Αυτό διαφέρει για κάθε άτομο, ανάλογα με τις υποκείμενες παθήσεις και το οικογενειακό ιστορικό».
1. Αντισυλληπτικά
Το πρώτο φάρμακο στη λίστα της είναι τα αντισυλληπτικά χάπια, ορισμένα από τα οποία περιέχουν συνθετικές μορφές των ορμονών οιστρογόνου και προγεστερόνης. Τα αντισυλληπτικά, τα οποία συνταγογραφούνται σε περισσότερες από μία στις δέκα γυναίκες ετησίως, λειτουργούν εμποδίζοντας τις ωοθήκες να απελευθερώσουν ωάριο – και έτσι αποτρέπουν την εγκυμοσύνη.
Ωστόσο, η τεχνητή αύξηση των επιπέδων ορμονών που προκαλούν μπορεί να οδηγήσει σε βλαβερές μεταλλάξεις στα κύτταρα, δήλωσε η Dr Safai, αυξάνοντας τον κίνδυνο ορισμένων καρκίνων – όπως του καρκίνου του μαστού. «Τα χάπια αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού», ανέφερε στην Daily Mail, «αλλά μειώνουν επίσης τον κίνδυνο άλλων καρκίνων, όπως του καρκίνου των ωοθηκών».
Μια μελέτη του 2013 προειδοποίησε ότι η τακτική χρήση αντισυλληπτικών σχετίζεται με αύξηση κατά 8% του κινδύνου καρκίνου του μαστού, ενώ μια άλλη μελέτη του 2017 με τη συμμετοχή 1,8 εκατομμυρίων γυναικών κατέληξε ότι όσες χρησιμοποιούσαν τα φάρμακα είχαν 20% υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου σε σύγκριση με όσες δεν τα είχαν χρησιμοποιήσει ποτέ.
Η Dr Safai τόνισε ότι, παρά αυτά τα δεδομένα, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η εμφάνιση καρκίνου αποτελεί σπάνια παρενέργεια της χρήσης αντισυλληπτικών. Επισήμανε ότι οι γυναίκες που σκέφτονται να πάρουν αντισυλληπτικά θα πρέπει να εξετάσουν το οικογενειακό τους ιστορικό καρκίνου και να συμβουλευτούν τον γιατρό τους, ιδίως αν κάποιος στην οικογένεια έχει διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού.
Το συγκεκριμένο φάρμακο μπορεί επίσης να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών επειδή περιορίζει τον αριθμό των ωοθυλακιορρηξιών – δηλαδή τις φορές που μια γυναίκα απελευθερώνει ωάριο – και, συνεπώς, μειώνει την έκθεση σε ορμόνες που μπορεί να προκαλέσουν μεταλλάξεις στο DNA.
2. Φάρμακα για το κρυολόγημα
Το δεύτερο φάρμακο στη λίστα της είναι τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για το κοινό κρυολόγημα. Νωρίτερα φέτος, αποκαλύφθηκε ότι γενόσημες εκδόσεις του φαρμάκου για το κοινό κρυολόγημα με τη δραστική ουσία γουαϊφενεσίνη (guaifenesin) περιείχαν τη χημική ουσία βενζόλιο, η οποία συνδέεται με καρκίνο.
Ορισμένες γενόσημες εκδόσεις χρησιμοποιούν μια πιο οικονομική μορφή σκόνης για την παροχή των πλεονεκτημάτων παρατεταμένης απελευθέρωσης του φαρμάκου. Αυτή η σκόνη περιέχει βενζόλιο, σε αντίθεση με την εμπορική έκδοση του φαρμάκου. Στην Ελλάδα η δραστική ουσία γουαϊφενεσίνη είναι διαθέσιμη μόνο ως σιρόπι. Ο FDA έχει ανακοινώσει ότι το συστατικό αυτό θα καταργηθεί από τα φαρμακευτικά προϊόντα έως το 2025, αλλά η προθεσμία αυτή επεκτάθηκε στο 2026 έπειτα από διαμαρτυρίες της φαρμακευτικής βιομηχανίας.
Η Dr Safai δήλωσε στην Daily Mail ότι το βενζόλιο είναι μια ουσία της ομάδας 1 των καρκινογόνων, που έχει προηγουμένως συνδεθεί με αιματολογικούς καρκίνους όπως η λευχαιμία. Η ουσία έχει επίσης ανιχνευθεί σε ορισμένα απολυμαντικά χεριών, σαμπουάν και ξηρά σαμπουάν, προκαλώντας ανησυχία τον Οκτώβριο του 2022. Η EPA, το CDC και η American Cancer Society αναφέρουν στις ιστοσελίδες τους ότι η έκθεση στο βενζόλιο αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
3. Ρανιτιδίνη
Στη συνέχεια, η Dr Safai αναφέρθηκε στο μη συνταγογραφούμενο φάρμακο ρανιτιδίνη, το οποίο χρησιμοποιείται για την καούρα και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου. Το φάρμακο αυτό ήταν ευρέως διαθέσιμο στις ΗΠΑ μέχρι το 2020, όταν έρευνες αποκάλυψαν ότι περιείχε υψηλά επίπεδα μιας ουσίας που ονομάζεται N-Nitrosodimethylamine (NDMA). Στην Ελλάδα έχει αποσυρθεί από την αγορά.
Το NDMA είναι μια χημική ουσία που, σύμφωνα με μελέτες, αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο ήπαρ, το στομάχι, την ουροδόχο κύστη και τον προστάτη όταν η έκθεση γίνεται σε υψηλές δόσεις. Μια έρευνα διαπίστωσε ότι, ενώ τα επίπεδα του NDMA βρίσκονταν εντός επιτρεπτών ορίων κατά την έξοδο του φαρμάκου από το εργοστάσιο, αυξάνονταν σημαντικά μέσα σε λίγες εβδομάδες αφού το φάρμακο έφτανε στα ράφια.
Το ευρέως γνωστό φάρμακο για παθήσεις του στομάχου με τη δραστική ουσία ρανιτιδίνη ανακλήθηκε το 2020 και πλέον δεν διατίθεται προς πώληση στις ΗΠΑ, αλλά η Dr Safai το συμπεριέλαβε στη λίστα της, καθώς μπορεί να παραμένει σε ντουλάπια φαρμάκων κάποιων ανθρώπων. «Κι εγώ έχω φάρμακα στο ντουλάπι μου από πριν από πέντε χρόνια», δήλωσε. «Οπότε ναι, είναι πολύ πιθανό να βρίσκεται ακόμη στα ντουλάπια κάποιων ανθρώπων».
Συνέστησε, αντί για το ευρέως γνωστό φάρμακο με τη δραστική ουσία ρανιτιδίνη, να χρησιμοποιείται Πεψίνη, ένα ένζυμο το οποίο βρίσκεται στα γαστρικά υγρά, και διατίθεται επίσης χωρίς συνταγή ενώ παράλληλα δεν περιέχει NDMA.
4. Συμπληρώματα διατροφής
Η τέταρτη ουσία στη λίστα της Dr Safai είναι τα συμπληρώματα διατροφής γενικά. Η Dr Safai δήλωσε: «Αυτά είναι τα πιο ανησυχητικά, γιατί δεν υπόκεινται σε έλεγχο ή ρύθμιση. Έτσι, δεν ξέρουμε τι περιέχουν και ποιες μπορεί να είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους. Έχουν πραγματοποιηθεί μεγάλες μελέτες στο παρελθόν για συμπληρώματα όπως η μελατονίνη, η οποία διατίθεται χωρίς συνταγή και υποστηρίζεται ότι βοηθά στον ύπνο. Οι μελέτες αυτές έδειξαν ότι το περιεχόμενο αυτών των συμπληρωμάτων ήταν πολύ διαφορετικό από αυτό που ανέγραφαν στις ετικέτες τους. Επειδή δεν υπόκεινται σε ρύθμιση, μπορούν ουσιαστικά να κάνουν ό,τι θέλουν».
Πρόσθεσε: «Πάντα λέω στους ασθενείς μου να μην παίρνουν συμπληρώματα εκτός εάν είναι απολύτως απαραίτητο, γιατί απλά δεν ξέρουμε τι περιέχουν». Όταν ρωτήθηκε από την Daily Mail ποια συμπληρώματα την ανησυχούν περισσότερο, είπε ότι η λίστα είναι ευρεία και αναφέρθηκε σε προηγούμενες περιπτώσεις όπου ανιχνεύθηκαν μολυσματικές ουσίες.
Σε αυτές περιλαμβάνεται και γνωστός κατασκευαστής συμπληρωμάτων στον Καναδά, ο οποίος αποκλείστηκε από την αγορά το 2021, σύμφωνα με τον FDA, όταν οι έλεγχοι έδειξαν ότι τα συμπληρώματα φουλβικού οξέος του περιείχαν υψηλά επίπεδα μόλυβδου και αρσενικού, δύο μέταλλα που συνδέονται με καρκίνο. Η εταιρεία αντιμετώπισε επίσης μήνυση από τέσσερα άτομα στη Γεωργία.
Το 2022, η μη κερδοσκοπική οργάνωση Clean Label Project εξέτασε 134 πρωτεϊνικά συμπληρώματα για 130 τύπους τοξινών και διαπίστωσε ότι πολλά περιείχαν βαρέα μέταλλα, όπως μόλυβδο, αρσενικό, κάδμιο και υδράργυρο. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι περίπου 59 εκατομμύρια Αμερικανοί χρησιμοποιούν κάποια μορφή βιταμινών ή συμπληρωμάτων σε τακτική βάση, δαπανώντας κατά μέσο όρο 510 δολάρια ετησίως για αυτά.
5. Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (ΘΟΥ)
Το πέμπτοφάρμακο που πρόσθεσε στη λίστα της η Dr Safai είναι η ορμονοθεραπεία υποκατάστασης (HRT ή ΘΟΥ). Συνταγογραφούμενη σε εκατομμύρια γυναίκες κάθε χρόνο, η ΘΟΥ χρησιμοποιείται για να μειώσει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις, η νυχτερινή εφίδρωση και η κολπική ξηρότητα, αυξάνοντας τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης.
Ωστόσο, όπως και με τα αντισυλληπτικά χάπια, η ΘΟΥ μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο ορισμένων τύπων καρκίνου σε γυναίκες. Ο Dr Ashwin Sharma, διευθυντής ιατρικής επικοινωνίας στη ZipHealth και το MedExpress, πρόσθεσε στην Daily Mail:
«Η ΘΟΥ, που συχνά συνταγογραφείται για τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, έχει συσχετιστεί με έναν ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Ωστόσο, συνδέεται επίσης με μειωμένο κίνδυνο άλλων καρκίνων, όπως ο καρκίνος του οισοφάγου. Αυτό τονίζει τη σημασία της αξιολόγησης τόσο των κινδύνων όσο και των ωφελειών κατά την εξέταση οποιασδήποτε θεραπείας».
Πρόσθεσε: «Η κατανόηση του τρόπου παρουσίασης των κινδύνων είναι επίσης κρίσιμη. Για παράδειγμα, μια “αύξηση κατά 20% στον σχετικό κίνδυνο” μπορεί να ακούγεται ανησυχητική, αλλά η πραγματική αλλαγή σε απόλυτους αριθμούς είναι συχνά ελάχιστη. Για να το εξηγήσουμε, μια αύξηση από 1 περίπτωση στις 10.000 σε 1,2 περιπτώσεις στις 10.000 αντιπροσωπεύει μια στατιστικά μικρή αύξηση, που ενδέχεται να μην έχει σημαντικό αντίκτυπο στους περισσότερους ανθρώπους».
Οι γιατροί συμβουλεύουν τους ανθρώπους να επικοινωνούν με τον γιατρότους πριν σταματήσουν τη χρήση οποιουδήποτε φαρμάκου που τους έχει συστηθεί ή συνταγογραφηθεί.