Τα 6 πιο σημαντικά και ελπιδοφόρα επιστημονικά επιτεύγματα του 2024
Σημαντικές εξελίξεις στα επιστημονικά πεδία της ιατρικής και της τεχνολογίας σημάδεψαν και την απερχόμενη χρονιά. Τα βραβεία Νόμπελ Χημείας και Ιατρικής για την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στην ανάπτυξη νέων θεραπειών και την ανακάλυψη των ρυθμιστικών μορίων microRNAs, αντίστοιχα, ανέδειξαν δύο μόνο από τα σημαντικά επιτεύγματα του 2024.
Τη χρονιά που φεύγει, οι ακούραστοι επιστήμονες κατάφεραν να χαρίσουν στην ανθρωπότητα μια πολλά υποσχόμενη εξέταση αίματος για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ, ένα συνδυασμένο εμβόλιο κατά της COVID-19 και της γρίπης και ένα φάρμακο κατά της κύριας τροφικής αλλεργίας στα παιδιά, καθώς και να κάνουν ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθεια εξάλειψης του HIV/AIDS και στην κατανόηση της «γυναικείας υπόθεσης» στα αυτοάνοσα νοσήματα. Φυσικά, το 2024, έγινε και η πρώτη μεταμόσχευση οργάνων από χοίρο σε άνθρωπο.
1. Μεταμοσχεύσεις οργάνων από χοίρο σε άνθρωπο
Σημαντικές εξελίξεις για την ετερόλογη μεταμόσχευση (ξενομεταμόσχευση) και την εύρεση λύσης στη χρόνια έλλειψη οργάνων πέτυχαν για πρώτη φορά οι γιατροί του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης, στη Βοστόνη, που μεταμόσχευσαν επιτυχώς γενετικά τροποποιημένα όργανα χοίρου, όπως νεφρό, σε ανθρώπους. Στη Νέα Υόρκη, πραγματοποιήθηκε διπλή μεταμόσχευση νεφρού και θύμου αδένα από χοίρο για να μειωθεί ο κίνδυνος απόρριψης, ενώ στην Κίνα πειραματίστηκαν με τη μεταμόσχευση ήπατος από χοίρο σε κλινικά νεκρό ασθενή, με το ήπαρ να λειτουργεί (παραγωγή χολής) για δέκα ημέρες.
Παρά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα, η απόρριψη οργάνων σε τέτοιες μεταμοσχεύσεις παραμένουν μεγάλη πρόκληση που πρέπει να ξεπεραστεί.
2. Εξέταση αίματος για τη νόσο Αλτσχάιμερ
Την περασμένη χρονιά, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Λουντ στη Σουηδία έκαναν σημαντικό βήμα στη διερεύνηση της νόσου Αλτσχάιμερ, φέρνοντας στο επίκεντρο μια διαθέσιμη αιματολογική εξέταση, την PrecivityAD2, που επέδειξε ακρίβεια 90% στην ανίχνευση της νευροεκφυλιστικής νόσου σε πρώιμο στάδιο.
Σε αντίθεση με τις τρέχουσες διαγνωστικές μεθόδους, όπως οι δαπανηρές απεικονιστικές εξετάσεις ή λήψεις νωτιαίου υγρού, το τεστ, που εξετάζει τις αναλογίες μεταξύ φυσιολογικών και παθολογικών πρωτεϊνών στο αίμα, υπόσχεται να απλοποιήσει τη διαδικασία της διάγνωσης με οικονομικό τρόπο. Ωστόσο, αναμένεται ακόμα η έγκριση από τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA).
3. Συνδυασμένο εμβόλιο για COVID-19 και γρίπη
Σημαντική πρόοδος σημειώθηκε επίσης στον τομέα της ανοσοποίησης, με την ανάπτυξη ενός συνδυασμένου εμβολίου που προστατεύει ταυτόχρονα από τον COVID-19 και τη γρίπη, που αναμένεται να διευκολύνει την εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού.
Η Moderna ανακοίνωσε ότι το νέο mRNA εμβόλιό της παρουσίασε ισχυρότερη ανοσολογική απόκριση από τα απλά εμβόλια, ενώ τα αποτελέσματα ήταν καλύτερα και συγκριτικά με ανταγωνιστικές εταιρείες. Η εκδοχή διπλού εμβολίου των Pfizer-BioNTech έδειξε ελλιπή προστασία από τη γρίπη, ενώ η Novavax καθυστέρησε την απόδειξη ασφαλείας του εμβολίου της.
4. Αυτοάνοσα νοσήματα στις γυναίκες
Το 2024, οι επιστήμονες κατάφεραν να υποδείξουν γιατί τα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ο λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, «προτιμούν» τις γυναίκες. Ο μηχανισμός εντοπίζεται στα δύο χρωμοσώματα Χ της γυναίκας. Κανονικά, το δεύτερο χρωμόσωμα Χ «σιωπά» (απενεργοποίηση του χρωμοσώματος Χ) για να αποφευχθεί ο διπλασιασμός των γενετικών οδηγιών. Οι ελαττωματικοί μηχανισμοί αποσιώπησης, που βασίζονται σε ένα μοριακό στρώμα από RNA και πρωτεΐνες στο χρωμόσωμα, ενεργοποιούν πιθανώς το ανοσοποιητικό σύστημα να στραφεί κατά του οργανισμού.
5. Μείωση του κινδύνου αλλεργίας στα φιστίκια
Η ομαλιζουμάμπη, μια ουσία που ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε αρχικά για την αντιμετώπιση καταστάσεων όπως το αλλεργικό άσθμα και η χρόνια κνίδωση, αποδείχθηκε αποτελεσματική στη μείωση του κινδύνου τροφικών αλλεργικών αντιδράσεων. Τέσσερις μήνες ενέσιμης θεραπείας με ομαλιζουμάμπη αποδείχθηκαν αρκετοί για τη μείωση των αλλεργικών αντιδράσεων σε φιστίκια και άλλα τρόφιμα, ανακουφίζοντας από το άγχος γονείς και αλλεργικά άτομα.
6. Νέα δεδομένα στη μάχη κατά του HIV/AIDS
Λόγους για επανάσταση στην πρόληψη και θεραπεία της λοίμωξης HIV έκαναν οι επιστήμονες μετά τα πρωτοφανή δεδομένα για την αποτελεσματικότητα της δραστικής ουσίας λενακαπαβίρη (lenacapavir). Πρόκειται για αντιιικό φάρμακο που χορηγείται δύο φορές τον χρόνο, παρέχοντας εξαιρετική προστασία έναντι του ιού της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας HIV σε ποσοστά 96-100% και 82-99%, σύμφωνα με τα ευρήματα δύο κλινικών δοκιμών φάσης 3 σε γυναίκες στην υποσαχάρια Αφρική και άτομα ανεξαρτήτως φύλου σε έξι χώρες, αντίστοιχα.
Η μακρά προστασία του το καθιστά πιο πρακτικό από τα καθημερινά χάπια, όπως η τενοφοβίρη, ειδικά σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Ωστόσο, το κόστος του είναι αστρονομικό: 40.000 δολάρια κατ’ άτομο ανά έτος.