Χοληστερίνη: 1 στους 5 ενήλικες έχει μια άγνωστη και επικίνδυνη μορφή χοληστερόλης — Σπάνια την ελέγχουν οι γιατροί

Η καρδιοπάθεια συχνά κρύβεται πίσω από γενετικούς παράγοντες που δεν εξετάζονται ευρέως, θέτοντας εκατομμύρια ανθρώπους σε κίνδυνο. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφράγματος και εγκεφαλικού, ακόμη και χωρίς εξειδικευμένες θεραπείες.

Η Sandra Revill Tremulis ήταν μια υγιής 39χρονη γυμνάστρια και είχε πρόσφατα τρέξει σε μαραθώνιο, όταν έντονη κόπωση και ένα αίσθημα μυρμηγκιάσματος στο στήθος την οδήγησαν να επισκεφθεί καρδιολόγο. Ο γιατρός διαπίστωσε 95% απόφραξη σε μία από τις στεφανιαίες αρτηρίες της, ενώ ένα έμφραγμα ήταν αναμενόμενο. Αν και ο πατέρας της είχε πεθάνει από έμφραγμα στα 50 του, εκείνη έμεινε άναυδη, πιστεύοντας ότι έκανε «τα πάντα σωστά» για να παραμένει υγιής.

Περαιτέρω αιματολογικές εξετάσεις αποκάλυψαν τον ένοχο: υψηλά επίπεδα ενός συγκεκριμένου τύπου χοληστερίνης στις αρτηρίες της. Το σοκ αυτό, το 2003, την ώθησε να αφιερωθεί στην ενημέρωση και την έρευνα για την πάθηση, ιδρύοντας έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό (ο οποίος διαλύθηκε το 2020).

«Χρειαζόμαστε παγκόσμια ευαισθητοποίηση για τη λιποπρωτεΐνη (α)», λέει η Tremulis, σύμφωνα με το Fortune. «Η υψηλή λιποπρωτεΐνη (α) επηρεάζει 1 στους 5 παγκοσμίως. Και δεν αφορά μόνο το άτομο, αλλά και τις οικογένειες, καθώς κάθε παιδί από γονέα με την πάθηση έχει 50% πιθανότητα να την κληρονομήσει».

Σύμφωνα με πλήθος επιστημονικών στοιχείων, τα υψηλά επίπεδα λιποπρωτεΐνης (α) αυξάνουν τον κίνδυνο αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου (ASCVD). Η πάθηση αυτή περιλαμβάνει έμφραγμα και εγκεφαλικό επεισόδιο και προκαλείται από τη συσσώρευση πλάκας στις αρτηρίες. Ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα αυξημένος για όσους έχουν οικογενή υπερχοληστερολαιμία (FH), μια κληρονομική διαταραχή που επηρεάζει την ικανότητα του οργανισμού να επεξεργάζεται την LDL χοληστερόλη, ή αλλιώς «κακή» χοληστερίνη.

Περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως αγνοούν ότι έχουν τουλάχιστον 60% αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου ή θανάτου λόγω υψηλών επιπέδων λιποπρωτεΐνης (α) ή αλλιώς Lp(a), σύμφωνα με το πρόσφατα δημοσιευμένο βιβλίο Lipoprotein(a), έναν περιεκτικό οδηγό για γιατρούς.

«Πάνω από ένα δισεκατομμύριο οικογένειες παγκοσμίως αγνοούν τον πραγματικό τους κίνδυνο», γράφει η Tremulis σε ένα από τα κεφάλαια. «Νόμιζα ότι ήμουν σπάνια περίπτωση, αλλά ανακάλυψα ότι η υψηλή Lp(a) δεν είναι τόσο ασυνήθιστη». Οπότε, γιατί δεν έχετε ακούσει ποτέ για τη λιποπρωτεΐνη (α); Και γιατί δεν είναι υποχρεωτικός ο έλεγχος για αυτήν;

«Η σύντομη απάντηση είναι ότι, επειδή δεν υπήρχαν διαθέσιμα φάρμακα για τη θεραπεία της, το ενδιαφέρον των γιατρών ήταν μικρότερο από άλλους παράγοντες κινδύνου», εξηγεί ο Dr. Michael Shapiro, καθηγητής καρδιολογίας στο Wake Forest University School of Medicine και πρόεδρος της American Society for Preventive Cardiology.

«Όλοι γνωρίζουν για την LDL χοληστερόλη, τη λεγόμενη κακή χοληστερίνη», λέει στο Fortune, «επειδή υπάρχουν τρόποι να μειωθεί, είτε μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής είτε με φαρμακευτική αγωγή, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου». Ωστόσο, πολλοί γιατροί εξακολουθούν να μη γνωρίζουν την Lp(a), αναφέρει ο Shapiro. Αυτό, όμως, αλλάζει γρήγορα χάρη στις πρόσφατες εξελίξεις.

Τρία φάρμακα που μειώνουν την Lp(a) βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο τελικό στάδιο κλινικών δοκιμών. «Αυτό θα είναι καθοριστικό», σημειώνει. Παρότι είναι σαφές ότι τα υψηλά επίπεδα Lp(a) αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, παραμένει ασαφές αν η μείωση της Lp(a) μειώνει σίγουρα τον κίνδυνο εμφράγματος και εγκεφαλικού.

Τι είναι η λιποπρωτεΐνη (α);

Οι λιποπρωτεΐνες είναι σωματίδια πρωτεΐνης και λίπους που μεταφέρουν τη χοληστερίνη στο σώμα. Η Lp(a), η οποία παράγεται κυρίως στο ήπαρ, είναι ένας τύπος λιποπρωτεΐνης, όπως η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL) και η λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (HDL).

Ωστόσο, σε αντίθεση με τη LDL χοληστερόλη, η οποία μπορεί να μειωθεί μέσω αλλαγών στη διατροφή και τον τρόπο ζωής, η Lp(a) είναι «απόλυτα γενετική», εξηγεί ο επεμβατικός καρδιολόγος Dr. On Chen, διευθυντής του προγράμματος διαχείρισης λιπιδίων στο Stony Brook Heart Institute.

«Η λιποπρωτεΐνη (α) καθορίζεται γενετικά και σχεδόν δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να την τροποποιήσουμε», αναφέρει. «Θα ζήσετε και θα πεθάνετε με την ίδια ποσότητα λιποπρωτεΐνης». Σύμφωνα με το American College of Cardiology (ACC), τα επίπεδα Lp(a) στους ενήλικες σταθεροποιούνται περίπου στην ηλικία των 5 ετών.

Επίσης, σε αντίθεση με τη χοληστερίνη, η Lp(a) δεν αποτελεί συχνό θέμα συζητήσεων. Αυτό συμβαίνει επειδή η έρευνα γύρω από αυτήν παραμένει ένας «ραγδαία εξελισσόμενος» τομέας, σύμφωνα με την Εθνική Ένωση Λιπιδίων (National Lipid Association), η οποία δημοσίευσε πρόσφατα επικαιροποιημένες οδηγίες για την παρακολούθηση και τη διαχείριση ασθενών με υψηλά επίπεδα Lp(a).

Lp(a): Γιατί δεν είναι συνηθισμένη εξέταση;

Ένας από τους λόγους που η εξέταση για Lp(a) δεν είναι τόσο διαδεδομένη όσο οι μετρήσεις χοληστερόλης, εξηγεί ο Chen στο Fortune, είναι η διαφωνία στον ιατρικό κόσμο σχετικά με το πώς να αξιοποιηθεί αυτή η πληροφορία, δεδομένου ότι δεν υπάρχει εγκεκριμένη θεραπεία για τη μείωσή της.

Μια σπάνια εξαίρεση είναι η αφαίρεση λιποπρωτεΐνης μέσω λιποπρωτεϊνικής αφαίρεσης—μια αποτελεσματική αλλά χρονοβόρα διαδικασία, παρόμοια με «κάτι σαν αιμοκάθαρση για τη χοληστερίνη», που εφαρμόζεται μόνο στους ασθενείς υψηλού κινδύνου, σύμφωνα με τον Chen.

Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να επισκεφθήκατε έναν γιατρό που παρήγγειλε την εξέταση, αλλά να δυσκολευτήκατε να βρείτε εργαστήριο που την παρέχει ή να διαπιστώσατε ότι δεν καλύπτεται από την ασφάλειά σας. Ακόμα και αν η εξέταση γινόταν και τα επίπεδα Lp(a) ήταν υψηλά—δηλαδή πάνω από 50 mg/dL—ο γιατρός πιθανότατα θα σας έλεγε ότι δεν μπορεί να γίνει κάτι γι’ αυτό.

«Έτσι, οι εξετάσεις δεν ενθαρρύνονταν», λέει ο Chen. Προσθέτει, ωστόσο, ότι πιο πρόσφατα, «με τις νέες πληροφορίες που έχουμε και το γεγονός ότι υπάρχουν περισσότερα εργαλεία για τη διαχείρισή της, ενθαρρυνόμαστε περισσότερο να τη χρησιμοποιούμε».

Η Εθνική Ένωση Λιπιδίων, στις νέες οδηγίες της, συνιστά πλέον όλοι οι ενήλικες να ελέγχουν τα επίπεδα Lp(a) τουλάχιστον μία φορά ως μέρος της εκτίμησης καρδιαγγειακού κινδύνου. Αντίστοιχες συστάσεις έχουν γίνει και από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης, την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία και την Καναδική Καρδιολογική Εταιρεία.

Αν και η συγκεκριμένη εξέταση δεν περιλαμβάνεται αυτόματα στον έλεγχο χοληστερίνης, ο γιατρός σας μπορεί να την παραγγείλει ως ξεχωριστή εξέταση αίματος.

Γιατί να εξετάσουμε τα επίπεδα Lp(a) εάν δεν υπάρχει ακόμα θεραπεία;

Αν και δεν μπορείτε να μειώσετε τα επίπεδα Lp(a) με αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως μπορείτε με τα επίπεδα χοληστερίνης, μπορείτε να μειώσετε τον συνολικό κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν έχετε έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω αυξημένους παράγοντες κινδύνου για υψηλά επίπεδα Lp(a):

• Οικογενειακό ιστορικό υψηλής Lp(a), πρώιμης καρδιοπάθειας ή οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας (FH).
• Προσωπικό ιστορικό εμφράγματος, εγκεφαλικού επεισοδίου ή στεφανιαίας νόσου πριν από την ηλικία των 55 ετών (για άνδρες) ή 65 ετών (για γυναίκες).
• Κακή κυκλοφορία στα πόδια λόγω περιφερικής αρτηριακής νόσου.
• Στένωση αορτικής βαλβίδας, δηλαδή στένωση της βαλβίδας ανάμεσα στην αριστερή κοιλία της καρδιάς και την αορτή.
• Καταγωγή από Νότια Ασία ή Αφρική, καθώς τα υψηλά επίπεδα Lp(a) επηρεάζουν δυσανάλογα αυτές τις δύο ομάδες, αν και μπορεί να επηρεάσουν τον οποιονδήποτε.

Οποιοσδήποτε από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου μπορεί να αποτελεί λόγο για να εξεταστείτε ακόμα και ως νεαρός ενήλικας, λέει ο Chen. «Αν σας έλεγα στα 20 σας ότι έχετε Lp(a) 200 αντί για 50, θα λέγατε: “Θεέ μου, πρέπει να αλλάξω τις κακές μου συνήθειες. Πρέπει να αρχίσω να γυμνάζομαι, γιατί ξέρω ότι έχω πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο για έμφραγμα ή εγκεφαλικό”», σημειώνει.

«Η αλλαγή του τρόπου ζωής σας δεν θα αλλάξει τα επίπεδα Lp(a), αλλά για κάθε κίνδυνο, ένα άτομο με υγιεινό τρόπο ζωής, καλή διατροφή και συστηματική άσκηση μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο». Επιπλέον, λέει, «έχουμε μάθει ότι όταν ελέγχουμε τη χοληστερίνη πολύ επιθετικά, ο συνολικός κίνδυνος εγκεφαλικού και εμφράγματος μειώνεται, ακόμα και αν η Lp(a) παραμένει υψηλή». Αυτές οι θεραπείες μείωσης της LDL περιλαμβάνουν στατίνες ή νεότερα φάρμακα που ονομάζονται αναστολείς PCSK9.

Γι’ αυτό ο Shapiro πιστεύει ακράδαντα ότι όλοι οι ενήλικες πρέπει να εξετάζουν τα επίπεδα Lp(a). Το να έχει κάποιος υψηλή Lp(a) τον τοποθετεί «τουλάχιστον μία κατηγορία κινδύνου υψηλότερα» από κάποιον άλλον με Lp(a) εντός φυσιολογικών ορίων. Η γνώση αυτών των επιπέδων, λέει, αποτελεί ένδειξη για πιο επιθετική διαχείριση της LDL χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης, καθώς και για την υιοθέτηση ενός πιο υγιεινού τρόπου ζωής για την καρδιά.

Τέλος, υποστηρίζει την καθολική εξέταση, καθώς πρόκειται για μια πολύ συχνή πάθηση. «Ένας στους πέντε ανθρώπους έχει Lp(a) που τον θέτει σε κίνδυνο για αθηροσκληρωτική νόσο ή σοβαρή στένωση», λέει. «Αλλά αυτό το πρόβλημα μένει κρυμμένο σε κοινή θέα, επειδή απλά δεν εξετάζεται».

Πηγή: oloygeia.gr