100 χρόνια ΙΣΘ: Ιατρομεσιτεία, ρεκλάμες και παράδοξα μίας άλλης εποχής

Θέματα ηθικής και δεοντολογίας και ασυνήθιστα ζητήματα που απασχόλησαν ιστορικά το Δ.Σ. του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης. Το flash back μιας ιστορικής διαδρομής ενός αιώνα.

Οδηγοί ταξί, ξενοδόχοι, φαρμακοποιοί, μαίες και άλλοι επαγγελματίες που “αλίευαν” ασθενείς για συγκεκριμένους γιατρούς, εισπράττοντας ποσοστά. Απατηλές ρεκλάμες που διαφήμιζαν θεραπείες ή υπηρεσίες μη συμβατές με το ιατρικό επάγγελμα. Διπλοθεσίες σε δημόσιες θέσεις και δεκάδες παράδοξες καταστάσεις κλήθηκαν να χειριστούν τα Διοικητικά Συμβούλια, οι Επιτροπές και τα Συμβούλια Δεοντολογίας του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης στην εκατονταετή ιστορική του διαδρομή.

Η επισταμένη έρευνα στα χειρόγραφα πρακτικά και άλλα τεκμήρια του Ιστορικού Αρχείου παρέχει πολύτιμες πληροφορίες, τόσο για την άσκηση της ιατρικής σε παλιότερες χρονικές περιόδους, όσο και για τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν σε ταραγμένες εποχές της ιστορίας της πόλης.

Η πρώτη καταγραφή

Το 1914, μόλις δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, συστάθηκε ο Ιατρικός Σύνδεσμος, προάγγελος του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, που ιδρύθηκε δέκα χρόνια μετά, το 1924, με κυβερνητικό διάταγμα. Η πόλη τότε αναζητούσε βηματισμό, με αυξημένες κοινωνικές ανάγκες, σε διάσπαρτους καταυλισμούς προσφύγων που είχαν φτάσει από τη Μικρά Ασία.

“Τότε καταφτάνει στη Θεσσαλονίκη μεγάλος αριθμός γιατρών, αλλά και άλλων, μη γιατρών, οι οποίοι εμπειρικά ασκούν το ιατρικό επάγγελμα. Στην πόλη επικρατεί σύγχυση για το ποιος είναι πραγματικά γιατρός και ποιος είναι ψευτογιατρός, θεραπεύοντας με…βδέλλες τους ασθενείς, άρα επικίνδυνος για την δημόσια υγεία”, ανέφερε ο σημερινός πρόεδρος του ΙΣΘ, Νικόλαος Νίτσας, επισημαίνοντας πως “πρωταρχικός ρόλος του Συλλόγου ήταν η διαμόρφωση, τόσο του πλαισίου άσκησης του ιατρικού λειτουργήματος όσο και του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας, σε μια εποχή που κανένα από τα δύο δεν ήταν αυτονόητο”.

Η υποχρεωτική εγγραφή των γιατρών στον Σύλλογο, που ολοκληρώθηκε το 1927, κατέγραψε έναν αριθμό 378 γιατρών, εκ των οποίων 331 Έλληνες, 33 Ισραηλίτες, 13 Αρμένιοι και 1 Ιταλός. Σήμερα, εκατό χρόνια μετά, ο Σύλλογος αριθμεί πάνω από 9.500 μέλη.

Ο Σύλλογος έπρεπε να οριοθετήσει το ιατρικό επάγγελμα και τον τρόπο άσκησής του, την ιατρική δεοντολογία, να θέσει τις βάσεις για να προασπίσει το επιστημονικό κύρος του επαγγέλματος και φυσικά την υγεία των πολιτών”, εξηγεί στο iatronet.gr η ιστορικός, MSc στην Ιστορία της Ιατρικής, υπεύθυνη του Ιστορικού Αρχείου του ΙΣΘ, Μαλαματένια Κατιρλιώτου, και αναφέρεται σε τρία από τα σημαντικότερα θέματα δεοντολογίας που απασχόλησαν έντονα τον Σύλλογο, ιδιαίτερα τις πρώτες δεκαετίες:

• Ιατρομεσιτεία: Η συμφωνία ανάμεσα σε έναν γιατρό και σε έναν επαγγελματία για να του φέρνει ασθενείς, συνήθως ανθρώπους που κατέφθαναν από την περιφέρεια για ιατρικούς λόγους
• Ρεκλάμες: Υπήρχαν συχνά διαφημίσεις που ξέφευγαν από τον κώδικα, ο οποίος όριζε το πλαίσιο: Μεγάλες ταμπέλες στους εξώστες, καταχωρήσεις σε εφημερίδες που επικαλούνταν περισσότερες από μία ιατρικές ειδικότητες, αλλά και θεραπείες με τρόπους που δεν προβλέπονταν ιατρικά
• Πολυθεσία: Η απαγόρευση της παράλληλης απασχόλησης σε δύο ή παραπάνω δημόσιες θέσεις (ΙΚΑ, οργανισμούς, νοσοκομεία κλπ), η οποία απασχόλησε τον νομοθέτη για δεκαετίες μετά την ίδρυση του Συλλόγου

Σε ειδική ενότητα που συντόνισε η κ. Κατιρλιώτου, στη διάρκεια της επετειακής ημερίδας για τα 100 χρόνια του Συλλόγου, επιστήμονες αναφέρθηκαν διεξοδικά σε ασυνήθιστες και παράδοξες καταγραφές που αλίευσαν από τη μελέτη του Ιστορικού Αρχείου.

Ιατρομεσιτεία

Όπως ανέφερε ο ομότιμος καθηγητής Ορθοπαιδικής Γιώργος Καπετάνος, σχεδόν το 50% των συνεδριάσεων του ΙΣΘ στα πρώτα 80 χρόνια που ερεύνησε ο ίδιος, ασχολείται με την ιατρική ηθική και δεοντολογία. “Στη δεύτερη κιόλας συνεδρίαση έγινε προσπάθεια για την σύσταση Επιτροπής για Κώδικα Δεοντολογίας, όπου τονίστηκε το θέμα της ρεκλάμας”, είπε.

Στη δικτατορία Μεταξά έγινε προσχέδιο νόμου για την ιατρομεσιτεία. “Ιατροί, προσφέρουσι δώρα εις μαίας, φαρμακοποιούς, μαλάκτες, νοσοκόμους, ξενοδόχους, οδηγούς ταξί και άλλους”, προειδοποιούνταν με πρόστιμο, απαγόρευση άσκησης επαγγέλματος, ποινικά δικαστήρια, έως και δημοσίευση του ονόματός τους. Αργότερα, το 1955, προσλήφθηκε και αστυνομικός, που έκανε ελέγχους σε ιατρεία και νοσοκομεία.

Διαχρονικά έγιναν πάρα πολλές συνεδριάσεις για τις ρεκλάμες. Στη δεκαετία του 1970 υπήρξε απαγόρευση διαφημίσεων στους εξώστες, με συγκεκριμένη οδηγία, που προέβλεπε μόνο μια μικρή πινακίδα στην εξώθυρα, 10 x 60 εκατοστών, και σύσταση για τις προδιαγραφές των καταχωρήσεων στις εφημερίδες.

“Ο ΙΣΘ διαχρονικά συνέβαλλε τα μέγιστα στην τήρηση σε κάθε περίπτωση της ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας, που είναι ο μόνος τρόπος να πείσουμε την πολιτεία και τους αρρώστους μας για την αξιοπιστία μας”, τόνισε ο κ. Καπετάνος.

“Αγύρτικες ρεκλάμες”

Άγρα πελατών σε εμποροπανηγύρεις, “αγύρτικες ρεκλάμες” σε εφημερίδες, αναξιοπρεπείς πινακίδες τους εξώστες, μια διαφήμιση σε …γαλακτοπωλείο για ριζική θεραπεία των αιμορροϊδων, φαρμακοποιοί που έκαναν αντικαρκινικές ενέσεις δικής τους κατασκευής, κάποιος που θεράπευε την κήλη με ενέσιμα, και διάφορα σκευάσματα για την θεραπεία της φαλάκρας, απασχόλησαν κατά καιρούς τα Δ.Σ. του Συλλόγου. Επίσης, η επίκληση κάποιων μη αναγνωρισμένων ειδικοτήτων, όπως σεξολόγος, στομαχολόγος, γεροντολόγος, λυσίατρος.

“Κάποιοι συνάδελφοι δημοσίευαν ευχαριστήρια στον Τύπο, τα οποία πλήρωναν οι ίδιοι, αναφέροντας ότι προέρχονταν από τους ασθενείς τους. Πολλές φορές ομολογούσαν ότι το έκαναν οι ίδιοι για διαφήμιση”, υπογράμμισε η παθολογοανατόμος Αναστασία Κυζιρίδου, η οποία κατέγραψε παράδοξα, ασυνήθιστα και ενίοτε φαιδρά θέματα της εκατονταετούς διαδρομής.

Σε μια συνεδρίαση καταγράφεται το αίτημα της διευκόλυνσης της μετακίνησης γιατρών με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Χαρακτηριστικά ζητούσαν “άνοδο διά του προσθίου εξώστου εις τα τραμ” ή άνοδο και σε άλλα σημεία, εκτός των προκαθορισμένων στάσεων, ώστε να έχουν πιο γρήγορη πρόσβαση στους ασθενείς. Για τον ίδιο λόγο, ζητούσαν να τους επιτρέπεται να σταθμεύουν τα αυτοκίνητά τους κοντά στα ιατρεία τους.

Έγγραφο από το υπουργείο Δημόσιας Τάξεως, το 1951, ζητούσε τις απόψεις του ΙΣΘ για την κατάργηση των οίκων ανοχής, ενώ ανώνυμος ζήτησε από τον Σύλλογο τη γνώμη του για την δραστηριότητα των διάφορων μέντιουμ.

Αποκωδικοποιώντας…ιατρικούς γραφικούς χαρακτήρες

Ο Αντώνιος Παπαγιάννης, πνευμονολόγος, υπεύθυνος σύνταξης των “Ιατρικών Θεμάτων” του ΙΣΘ, δαπάνησε αμέτρητες ώρες μελετώντας όπως είπε “χειρόγραφες αναφορές με πένα και μελάνι, από πολλά χέρια, με διαφορετικούς γραφικούς χαρακτήρες, από τους πιο καλλιτεχνικούς ως τους πιο …ιατρικούς”.

Σταχυολογώντας ορισμένες ενδιαφέρουσες καταγραφές, ανέφερε, μεταξύ άλλων:

• Το 1924 στο πλαίσιο του προληπτικού εμβολιασμού για την πανώλη, ελλείψει αρκετών εμβολίων, αποφασίζεται ο εμβολιασμός θα αρχίσει από τους εργάτες του λιμένος που έρχονταν σε επαφή με τα ποντίκια των πλοίων.
• Το 1926 ένας γιατρός δημόσιου ιατρείου που εξέταζε δωρεάν αναφέρει στον Σύλλογο ότι κάθε μέρα έρχονται στο ιατρείο 60-70 ασθενείς, από τους οποίους μόνο 20 φαίνονται να είναι πτωχοί, ενώ οι υπόλοιποι είναι βεβαιωμένως εύποροι, κρίνοντας από τα ρούχα που φορούσαν.
• Το 1956 η αμοιβή για μια σκωληκοειδεκτομή από 500 δραχμές κατέρχεται σε 300 και η επίσκεψη σε 35 δραχμές.

ΠΗΓΗ: Iatronet.gr/ B. Ιγνατιάδης