Έρπης: Νέα μελέτη αποκαλύπτει γιατί «ξυπνάει» και κάνει υποτροπές

Ο έρπης δεν ενεργοποιείται τυχαία—αξιοποιεί έναν μηχανισμό του ανοσοποιητικού που δρα ως «συναγερμός». Μπορεί αυτή η νέα ανακάλυψη να οδηγήσει σε θεραπείες που θα βάλουν τέλος στις εξάρσεις;

Επιστήμονες ανακαλύπτουν γιατί ενεργοποιείται ξανά ο απλός έρπης και προκαλεί εξάρσεις

Είναι ήδη γνωστό πως ο έρπης παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση στο σώμα, και περιμένει την κατάλληλη στιγμή για να χτυπήσει. Για δεκαετίες, οι επιστήμονες πίστευαν ότι ο ιός επανενεργοποιούνταν παθητικά ως απάντηση σε εξωτερικούς παράγοντες όπως το στρες, η ασθένεια ή η έκθεση στον ήλιο.

Όμως, νέα έρευνα αποκάλυψε μια συγκλονιστική ανατροπή—αντί να περιμένει παθητικά, ο ιός στην πραγματικότητα ξυπνάει μόνος του, καταλαμβάνοντας τις άμυνες του ίδιου του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτή η ανακάλυψη θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για στοχευμένες θεραπείες για την πρόληψη των εξάρσεων τόσο του επιχείλιου όσο και του γεννητικού έρπη.

Αυτό το πρωτοποριακό εύρημα, που έγινε από επιστήμονες στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, αμφισβητεί τις προηγούμενες υποθέσεις σχετικά με την επανενεργοποίηση του ιού του απλού έρπητα τύπου 1 (HSV-1). Εντοπίζοντας μια βασική ιική πρωτεΐνη που εμπλέκεται στη διαδικασία, οι ερευνητές μπορεί να έχουν ξεκλειδώσει έναν κρίσιμο στοιχείο για μελλοντικές θεραπείες—προσφέροντας νέα ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν με τον ιό.

Λοιπόν, πώς ακριβώς χειραγωγεί ο HSV-1 το ανοσοποιητικό σύστημα προς όφελός του; Και τι σημαίνει αυτό για όσους υποφέρουν από επαναλαμβανόμενες εξάρσεις; Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στην επιστήμη πίσω από αυτή την απροσδόκητη ιική στρατηγική.

Τι είναι ο ιός του απλού έρπητα (HSV-1)

Ο ιός του απλού έρπητα (ή αλλιώς απλός έρπης, έρπης τύπου 1, HSV-1) είναι ένας ευρέως διαδεδομένος ιός που ευθύνεται κυρίως για τον στοματικό έρπη, ο οποίος εκδηλώνεται ως επιχείλιος έρπης. Ενώ παραδοσιακά συνδέεται με στοματικές λοιμώξεις, ο HSV-1 μπορεί επίσης να προκαλέσει γεννητικό έρπη μέσω στοματογεννητικής επαφής.

Μετάδοση και διάδοση

Ο HSV-1 είναι εξαιρετικά μεταδοτικός και εξαπλώνεται μέσω άμεσης επαφής με μολυσμένα σωματικά υγρά ή πληγές. Η μετάδοση συμβαίνει συνήθως κατά την παιδική ηλικία μέσω μη σεξουαλικής επαφής, αλλά μπορεί επίσης να συμβεί μέσω στενών αλληλεπιδράσεων όπως το φιλί ή το στοματικό σεξ. Παγκοσμίως, περίπου το 67% των ατόμων κάτω των 50 ετών είναι μολυσμένα με HSV-1.

Επιπλοκές

Πολλά άτομα με HSV-1 μπορεί να παραμείνουν ασυμπτωματικά. Όταν εμφανίζονται συμπτώματα, συνήθως περιλαμβάνουν επώδυνες φουσκάλες ή έλκη γύρω από το στόμα, γνωστές ως επιχείλιος έρπης. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο HSV-1 μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως εγκεφαλίτιδα (φλεγμονή του εγκεφάλου) ή κερατίτιδα (λοίμωξη των ματιών), που ενδεχομένως οδηγούν σε τύφλωση.

Θεραπεία

Ενώ δεν υπάρχει θεραπεία για τον HSV-1, αντιιικά φάρμακα όπως η ακυκλοβίρη ή η βαλακυκλοβίρη μπορούν να διαχειριστούν τις εξάρσεις, μειώνοντας τη σοβαρότητα και τη συχνότητά τους. Αυτές οι θεραπείες βοηθούν επίσης στη μείωση του κινδύνου μετάδοσης του ιού σε άλλους.

Πρόληψη

Τα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν την αποφυγή άμεσης επαφής με πληγές, την καλή υγιεινή και την προφύλαξη κατά τη διάρκεια σεξουαλικών δραστηριοτήτων. Η γνώση των κινδύνων μετάδοσης είναι σημαντική για την πρόληψη της εξάπλωσης του HSV-1.

HSV-1: Συμπτώματα

Ο ιός του απλού έρπη (HSV-1) προκαλεί κυρίως στοματικό έρπη, παρουσιάζοντας διάφορα συμπτώματα που μπορεί να κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά.

Συμπτώματα πρωτογενούς λοίμωξης:

• Συμπτώματα γρίπης: Κατά τη διάρκεια της αρχικής λοίμωξης, τα άτομα μπορεί να εμφανίσουν πυρετό, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους και πρησμένους λεμφαδένες.
• Στοματικές βλάβες: Επώδυνες φουσκάλες ή έλκη μπορεί να αναπτυχθούν στα χείλη ή γύρω από αυτά και μέσα στο στόμα. Αυτές οι βλάβες συχνά ξεκινούν ως μικρές, γεμάτες υγρό φουσκάλες που σπάνε και σχηματίζουν πληγές.

Συμπτώματα υποτροπιάζουσας λοίμωξης:

• Προδρομική φάση: Πριν από την εμφάνιση των φουσκάλων, τα άτομα μπορεί να παρατηρήσουν αισθήσεις όπως κνησμό, μυρμήγκιασμα ή κάψιμο γύρω από τα χείλη ή το στόμα.
• Επιχείλιος έρπης: Ομάδες φουσκάλων γεμάτες υγρό, που συνήθως αναφέρονται ως επιχείλιος έρπης ή πυρετός, συνήθως σχηματίζονται στα χείλη ή γύρω από το στόμα. Αυτές οι φουσκάλες τελικά σπάνε, τρέχουν και καλύπτονται με κρούστα πριν επουλωθούν.

Άλλα ή καθόλου συμπτώματα

• Ασυμπτωματικές περιπτώσεις: Πολλά άτομα που έχουν μολυνθεί με HSV-1 μπορεί να μην εμφανίσουν αισθητά συμπτώματα, αλλά μπορούν ακόμα να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους.
• Γεννητικός έρπης: Ενώ ο HSV-1 προκαλεί κυρίως στοματικές λοιμώξεις, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε γεννητικό έρπη μέσω στοματογεννητικής επαφής, με αποτέλεσμα φουσκάλες και έλκη στην περιοχή των γεννητικών οργάνων.

Πώς ξυπνά ο ιός του απλού έρπη: Η νέα ανακάλυψη

Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει ένα νέο πιθανό στοιχείο για την πρόληψη του επιχείλιου έρπητα, αφού ερευνητές στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια ανακάλυψαν έναν απροσδόκητο τρόπο με τον οποίο ο ιός του έρπητα επανενεργοποιείται στο σώμα. Αυτή η ανακάλυψη μπορεί επίσης να έχει σημαντικές επιπτώσεις για τον γεννητικό έρπη, ο οποίος προκαλείται από τον ίδιο ιό.

Υπό την ηγεσία της Αμερικανής ερευνήτριας Anna Cliffe, PhD, η ερευνητική ομάδα του UVA βρήκε κάτι εκπληκτικό. Ο λανθάνων ιός του έρπητα παράγει μια πρωτεΐνη που πυροδοτεί την ανοσολογική απόκριση του σώματος ως μέρος της διαδικασίας επανενεργοποίησής του.

Εκ πρώτης όψεως, αυτό φαίνεται αντιπαραγωγικό—γιατί ο ιός θα ρίσκαρε να ειδοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Αλλά αντί να δεχθεί επίθεση, ο ιός καταλαμβάνει την ανοσολογική απόκριση στα μολυσμένα νευρικά κύτταρα για να βοηθήσει στην επιστροφή του.

«Τα ευρήματά μας εντοπίζουν την πρώτη ιική πρωτεΐνη που απαιτείται για να ξυπνήσει ο ιός του απλού έρπητα από την λανθάνουσα κατάσταση και, παραδόξως, αυτή η πρωτεΐνη το κάνει πυροδοτώντας αντιδράσεις που θα έπρεπε να δρουν κατά του ιού», δήλωσε η Cliffe από το tμήμα mικροβιολογίας, aνοσολογίας και bιολογίας kαρκίνου του UVA, σύμφωνα με το SciTech Daily.

«Αυτό είναι σημαντικό γιατί μας δίνει νέους τρόπους για να αποτρέψουμε ενδεχομένως τον ιό από το να ξυπνήσει και να ενεργοποιήσει ανοσολογικές αντιδράσεις στο νευρικό σύστημα που θα μπορούσαν να έχουν αρνητικές συνέπειες μακροπρόθεσμα».

Η νόσος που συνδέεται με τον HSV-1

Ο επιχείλιος έρπης προκαλείται κυρίως από τον ιό του απλού έρπητα 1 (HSV-1), μία από τις δύο μορφές του ιού του έρπητα. Ο HSV-1 είναι πολύ μεταδοτικός και περισσότερο από το 60% των ανθρώπων κάτω των 50 ετών έχουν μολυνθεί παγκοσμίως, εκτιμά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Αυτό είναι περισσότερο από 3,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι.

Εκτός από την πρόκληση επιχείλιου έρπητα, ο ιός του απλού έρπητα 1 μπορεί επίσης να προκαλέσει γεννητικό έρπη, μια πάθηση που συνδέεται συχνότερα με τον ιό του απλού έρπητα 2 (HSV-2). Τώρα, ωστόσο, υπάρχουν περισσότερες νέες περιπτώσεις γεννητικού έρπητα στις Ηνωμένες Πολιτείες που προκαλούνται από τον HSV-1 παρά από τον HSV-2.

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι ερευνητές του UVA διαπίστωσαν ότι ο ιός του απλού έρπητα 2 παράγει επίσης την ίδια πρωτεΐνη και μπορεί να χρησιμοποιήσει έναν παρόμοιο μηχανισμό για να επανενεργοποιηθεί. Έτσι, η νέα ανακάλυψη του UVA μπορεί επίσης να οδηγήσει σε νέες θεραπείες για τον γεννητικό έρπη.

Πώς συνδέεται ο έρπης με άλλες ιατρικές παθήσεις

Εκτός από τον επιχείλιο και τον γεννητικό έρπη, ο HSV-1 μπορεί επίσης να προκαλέσει ιική εγκεφαλίτιδα (φλεγμονή του εγκεφάλου) και έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ.

Μόλις ο HSV-1 εισέλθει στο σώμα μας, παραμένει για πάντα. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα μπορεί να τον στείλει να κρυφτεί, επιτρέποντας στους μολυσμένους ανθρώπους να είναι ασυμπτωματικοί. Αλλά το στρες, άλλες λοιμώξεις και ακόμη και τα ηλιακά εγκαύματα είναι γνωστό ότι προκαλούν την έξαρσή του. Η νέα ανακάλυψη του UVA προσθέτει έναν ακόμη, εκπληκτικό τρόπο με τον οποίο μπορεί να επανέλθει σε δράση.

Ο ιός του απλού έρπη και άλλες λοιμώξεις

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ενώ ο ιός μπορεί να παράγει μια πρωτεΐνη που ονομάζεται UL12.5 για να επανενεργοποιηθεί, η πρωτεΐνη δεν ήταν απαραίτητη παρουσία άλλης λοίμωξης. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή οι λοιμώξεις πυροδοτούν ορισμένα «μονοπάτια ανίχνευσης» που λειτουργούν ως το σύστημα συναγερμού για τους νευρώνες.

Η ανίχνευση ενός παθογόνου από μόνη της μπορεί να είναι αρκετή για να πυροδοτήσει τον ιό του έρπητα να αρχίσει να αναπαράγεται, πιστεύουν οι επιστήμονες, ακόμη και σε περιπτώσεις «αποτυχημένων λοιμώξεων» – όταν το ανοσοποιητικό σύστημα περιορίζει το νέο παθογόνο πριν μπορέσει να αναπαραχθεί.

Ο απλός έρπης ανιχνεύει το κυτταρικό στρες

«Μας εξέπληξε το γεγονός ότι ο HSV-1 δεν περιμένει απλώς παθητικά τις κατάλληλες συνθήκες για να επανενεργοποιηθεί – ανιχνεύει ενεργά τον κίνδυνο και αναλαμβάνει τον έλεγχο της διαδικασίας», δήλωσε ο ερευνητής Patryk Krakowiak, ο οποίος εργάζεται στο University of Virginia.

«Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι ο ιός μπορεί να χρησιμοποιεί ανοσολογικά σήματα ως τρόπο ανίχνευσης κυτταρικού στρες – είτε από νευρική βλάβη, λοιμώξεις ή άλλες απειλές – ως ένδειξη για να ξεφύγει από τον ξενιστή του και να βρει έναν νέο».

Μπορούν να σταματήσουν οι εξάρσεις του έρπη από τα νέα ευρήματα;

Με τη νέα κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μπορούν να πυροδοτηθούν οι εξάρσεις του έρπητα, οι επιστήμονες μπορεί να είναι σε θέση να στοχεύσουν την πρωτεΐνη για να τις αποτρέψουν, λένε οι ερευνητές. «Τώρα συνεχίζουμε αυτή την εργασία για να διερευνήσουμε πώς ο ιός καταλαμβάνει αυτή την απόκριση και να δοκιμάσουμε αναστολείς της λειτουργίας UL12.5», δήλωσε η Cliffe.

«Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν θεραπείες που μπορούν να αποτρέψουν τον ιό από το να ξυπνήσει από τη λανθάνουσα κατάσταση και αυτό το στάδιο θεωρείτο ότι χρησιμοποιεί μόνο πρωτεΐνες του ξενιστή. Η ανάπτυξη θεραπειών που δρουν ειδικά σε μια ιική πρωτεΐνη είναι μια ελκυστική προσέγγιση που πιθανότατα θα έχει λιγότερες παρενέργειες από τη στόχευση μιας πρωτεΐνης του ξενιστή».

Πηγές: SciTech Daily, PNAS, Johns Hopkins Medicine, WHO, Cleveland Clinic, Mayo Clinic