Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (Χ.Α.Π.)
Γράφει ο Κωνσταντίνος Β. Σπυρόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών
Είναι χρονία νόσος, φλεγμονώδης, που αφορά τους αεραγωγούς και το πνευμονικό παράγχημα. Η νόσος των βρόγχων είναι γνωστή ως χρονία βρογχίτης και η νόσος του πνευμονικού παρεγχήματος είναι γνωστή ως πνευμονικό εμφύσημα.
Στην Χ.Α.Π. συνυπάρχουν σε άλλοτε άλλο βαθμό η χρόνια βροιγχίτης και το εμφύσημα.
Η συχνότητα της νόσου είναι κατά διαφορετική προσέγγιση 8,2 – 13,5% στον γενικό πληθυσμό.
Αίτια : Κάπνισμα, ενδοοικιακοί ρύποι, έλλειψη βιταμίνης D, ρύπανση ατμόσφαιρας.
Το 15 – 20% των καπνιστών θα αναπτύξει Χ.Α.Π. μετά τουλάχιστον 20 χρόνια καπνίσματος.
Παθογένεια : Το κάπνισμα και οι ρύποι παράγουν δραστικές ρίζες οξυγόνου οι οποίες προκαλούν φλεγμονή των βρόγχων και καταστροφή του πνευμονικού παρεγχύματος. Η φλεγμονή του βρόγχου αυξάνει τις αντιστάσεις των αεραγωγών ενώ αυτή του πνευμονικού παρεγχύματος διαταράσσει την σχέση αερισμού και αιμάτωσης των κυψελίδων με αποτέλεσμα υποξαιμία. Αν οι βλάβες προαχθούν επηρεάζεται και η ελαστικότητα του πνεύμονα και υπερδιατίνεται το σύστημα πνεύμονα – θώρακα.
Στα αρχικά στάδια της νόσου υπάρχει υποξαιμία και υποκαπνία ενώ στα προχωρημένα υπάρχει υποξαιμία και υπερκαπνία.
Κλινική εικόνα : Η νόσος ανάλογα με την βαρύτητα έχει 3 στάδια. Ήπια νόσος, μέτρια και βαρεία.
Η βαρύτητα καθορίζεται από τις τιμές που λαμβάνει ένα σπιρομετρικό μέγεθος που λέγεται FEV-I
H νόσος χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις. Χαρακτηρίζεται δε από δύσπνοια, συρίτουσα αναπνοή (wheezing), βήχα, πυώδη πτύελα, κακουχία, μυϊκή αδυναμία και μυϊκή ατροφία. Τα πιο πάνω συμπτώματα γίνονται πιο έντονα στις εξάρσεις της νόσου και γίνονται ηπιότερα στα μεσοδιαστήματα. Στο τελικό στάδιο της νόσου υπάρχει έντονη δυσφορία και έντονη δύσπνοια ηρεμίας. Στο στάδιο αυτό 20% των πασχόντων πεθαίνει κατά τον ύπνο. Το 26% των θανάτων δεν είναι αναμενόμενο. Αυτοί που πεθαίνουν ξαφνικά έχουν υποξαιμία, δεν χρησιμοποιούν αρκετά την οξυγονοθεραπεία, υποκαπνία και αρρυθμίες. Συνήθως λαμβάνουν κανονικά την φαρμακευτική αγωγή.
Αίτια θανάτου : Οξεία επί χρονίας νόσου 38%, καρδιακή ανεπάρκεια 11%, πνευμονική εμβολή 10%, καρδιακές αρρυθμίες 8%, καρκίνος πνεύμονα 7%.
Το 75% πεθαίνει στο νοσοκομείο.
Η ηλικία έναρξης της νόσου είναι τουλάχιστον τα 40 έτη. Το βρογχικό άσθμα συγχέεται με την Χ.Α.Π. Στο άσθμα η ύπαρξη των αεραγωγών είναι αναστρέψιμη ενώ στην Χ.Α.Π. όχι.
Το βράδυ έχουμε επιδείνωση της κλινικής εικόνας, διότι αυξάνει ο τόνος του παρασυμπαθητικού και προκαλείται βρογχόσπασμος. Επίσης έχουμε μείωση των επιπέδων της κορτιζόνης.
Η λήψη νερού μειώνει το ιξώδες των πτυέλων και έτσι αποβάλλονται ευκολότερα.
Ο πολύ ψυχρός <ο0c και ο πολύ θερμός >320C αέρας επιδεινώνουν την νόσο. Επίσης επιδείνωση προκαλεί και η αυξημένη υγρασία του εισπνεόμενου αέρα.
Πορεία της νόσου : Αν αρχίσουν οι παθολογοανατομικές βλάβες της νόσου αυτές συνεχίζονται μέχρι τέλους, ανεξαρτήτως της εφαρμοζόμενης θεραπείας και όταν ακόμη έχει διακοπεί το κάπνισμα που είναι ο κύριος αιτιολογικός παράγοντας.
Διαβάθμιση νόσου : Ήπια FEV-I >80% , μέσης βαρύτητας FEV-I 50 – 80%, σοβαρή FEV-l 30 – 50%. Η διάγνωση γίνεται από την κλινική εικόνα και όταν η σχέση FEV-l/FVC < 0.7.
Θεραπεία : Διακοπή καπνίσματος, εισπνεόμενα : β2 γιεγέρτες, κορτικοειδή, βρωμιούχο ακλιδίνιο και αντιβιοτικά στις εξάρσεις της νόσου. Ήπια άσκηση, διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες για την αντιμετώπιση του καταβολισμού και της μυϊκής ατροφίας ιδιαίτερα των αναπνευστικών μυών. Τα αυγά, μεταξύ άλλων, είναι καλή διατροφή. Το μέλι έχει αντιμικροβιακή ιδιότητα, μειώνει τα μακροφάγα των αεραγωγών. Η θεραπεία μπορεί να αυξήσει λίγο την επιβίωση, αλλά μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής.
Κάπνισμα : Ο κύριος αιτιολογικός παράγοντας, αποφυγή καπνίσματος, διότι όταν αρχίσουν οι βλάβες, αυτές συνεχίζουν να εξελίσσονται μέχρι τέλους και στην περίπτωση ακόμα που γίνει διακοπή του καπνίσματος.