Τα Ψυχοσωματικά Νοσήματα αποτελούν συνδυασμό ψυχικών και οργανικών παραγόντων στους οποίους οι ψυχικοί παράγοντες έχουν προεξάρχουσα σημασία. Πως επιδρούν στο σώμα μας και πώς αντιμετωπίζονται; Τι είναι το χρόνιο στρες και πως μπορούμε να το αποβάλλουμε; Η Βασιλική Γαραντζιώτη, Δ/ντρια Παθολόγος, του Ομίλου Ευρωκλινικής Αθηνών μας ενημερώνει για όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε.
Πόσες φορές στη ζωή μας δεν έχουμε ακούσει να λέγονται: ”Μου΄πρηξε το συκώτι από τη γκρίνια”, ”τρύπησε το στομάχι μου από την στεναχώρια”, ”κόντεψε να σπάσει η καρδιά μου από την αγωνία”, ”κατουρήθηκα από το φόβο”, ”έχασα τον ύπνο μου από τις σκέψεις”, ”έβγαλα σπυριά από το άγχος” Και τόσα άλλα γεγονότα που συνδέοντα με το πολύ άγχος, φόβο ή θυμό. Είναι καταστάλαγμα της λαΐκής σοφίας η σύνδεση του άγχους με σωματικά συμπτώματα αλλά και νοσήματα όπως το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου ή το Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο κάτω από καταστάσεις έντονης συναισθηματικής φόρτισης.
Από την εποχή του Ιπποκράτη ήταν γνωστή αυτή η συσχέτιση και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει: κάθε νόσος ξεκινάει από τη ψυχή και καταλήγει στο σώμα και πριν αποφασίσουμε την θεραπεία του σώματος πρέπει να έχουμε θεραπεύσει το τραύμα της ψυχής
Σήμερα η Ιατρική επιστήμη έχει ονομάσει ως Ψυχοσωματικά Νοσήματα τα οργανικά συμπτώματα ή νοσήματα που απορρέουν η σχετίζονται με την επίδραση ψυχικών επιβαρύνσεων η διαταραχών με σπουδαιότερη το χρόνιο Στρες. Ως χρόνιο στρες ορίζεται η χρόνια αγχωτική καθημερινότητα π.χ. δύσκολος γάμος, καταπιεστική εργασία, οικονομικά προβλήματα, αίσθημα κοινωνικής αδικίας, ανεκπλήρωτα όνειρα, τραυματικά βιώματα και αν σε αυτά προστεθεί η μοναξιά και ο θυμός τότε μπορούμε να κατανοήσουμε τη δύναμη της φθοράς του χρόνιου στρες.
Επιστημονικά έχει αποδειχθεί ότι το στρες προκαλεί μια καταιγίδα εκκρίσεων βιοχημικών ουσιών (ορμόνες του άγχους) που επιδρούν στον οργανισμό και επιφέρουν οξείες παροδικές ή χρόνιες αλλαγές.
Πως αντιδρά ο οργανισμός μας στο οξύ στρες;
Στο οξύ στρες ο οργανισμός αντιδρά με:
- Αλλαγή στη συμπεριφορά καθώς επηρεάζεται ο εγκέφαλος
- Αυξάνει ο σφυγμός, η αναπνοή, η αρτηριακή πίεση
- Διαστέλλονται οι κόρες των οφθαλμών (στην προσπάθεια να ενταθούν οι αισθήσεις καθώς και η όραση)
- Εκκρίνεται περισσότερη κορτιζόλη, αδρεναλίνη, κατεχολαμίνες……) για να στηριχθεί η εγρήγορση και να οργανωθεί η άμυνα.
- Συνυπάρχει ταχύπνοια, ξηροστομία, τρέμουλο, κόμπος στο λαιμό κ.ά
Αυτή η εγρήγορση στο οξύ στρες εφ’ όσον κρατάει λίγο προστατεύει ακόμα και την επιβίωσή μας (ατύχημα, επίθεση). Τα πράγματα όμως αλλάζουν όταν πρόκειται για χρόνιο στρες όπου η αδιάκοπη έκκριση των ορμονών του άγχους και η συνεχής επίδρασή τους φέρουν αντίστοιχες αλλαγές με πολλαπλά συμπτώματα
Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα από τα ψυχοσωματικά προβλήματα;
Τα πλέον συνήθη γενικά σωματικά συμπτώματα είναι:
- Κεφαλαλίες, ημικρανίες, ζαλάδες, διάχυτοι μυϊκοί πόνοι, αυχεναλγίες, οσφυαλγίες, γαστρίτιδες, κολίτιδες, πεπτικόν έλκος, ευερέθιστο έντερο, ταχυκαρδίες, αρρυθμίες, άσθμα, αίσθημα δύσπνοιας, αρτηρική υπέρταση, διαταραχές υπνου, υπνική άπνοια κ.ά.
- Από το δέρμα έχουμε διάφορα εξανθήματα, αλλεργίες, κνίδωση, ατοπική δερματίτιδα, τριχόπτωση, άφθες κ.ά.
- Παρουσιάζεται Στυτική δυσλειτουργεία, υπογονιμότητα, βουλημία, παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, εύκολες υποτροπιάζουσες λοιμώξεις και ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό.
Η δε επίπτωση στο ανοσολογικό μας σύστημα είναι τρομακτική με μέτρια ως βαριά ανοσοκαταστολή και πυροδότηση αυτοάνοσων νοσημάτων όπως:
- Θυρεοειδίτιδες, ελκώδης κολίτιδα, έκζεμα, ψωρίαση, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, υποτροπιάζοντας επιχείλιος έρπης, έρπης ζωστήρας και πολλά άλλα νοσήματα.
- Δεν είναι καθόλου μικρή η επίπτωση του χρόνιου στρες στον γνωσιακό τομέα προκαλώντας αγχώδης διαταραχές, κρίσεις πανικού, δυσθυμία, δίασπασης της προσοχής και της συγκέντρωσης, κατάθλιψη, ανηδονία για την ζωή και προάγει τις εκφυλιστικες νόσους όπως άνοια, Παρκινσον και διάφορες κακοήθειες.
Παρ’όλην την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης υπάρχει ακόμα αδυναμία πλήρους θεραπείας των ψυχοσωματικών Νοσημάτων λόγω δυσκολίας εντόπισης του πυρήνα του προβλήματος. Συχνά η θεραπευτική αφορά τα συμπτώματα που ενοχλούν τον πάσχοντα (πόνος, αυπνία, πεπτικές διαταραχές). Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αποτελούν οι ημικρανίες και το ευερέθιστο έντερο.
Πόσα φάρμακα συνταγογραφούνται καθημερινά για τα συμπτώματα αλλά ΠΟΤΕ δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία.
Πόσος λόγος γίνεται για τις τροφές που επιτείνουν τα συμπτώματα αλλά σπανίως τα εξαφανίζουν ή τα θεραπεύουν αν απομακρυνθούν από το διαιτολόγιό μας. Αν η αιτία ήταν κάποιο τρόφιμο τότε η ΙΑΣΗ θα ήταν απλούστατη γιατί με την απομάκρυνσή της θα θεραπευόταν ο πάσχων. Προφανώς δεν φταίει η τροφή αλλά επιτείνει τα συμπτώματα όταν είναι σε έξαρση γιατί σαφώς ο πυροδοτικός μηχανισμός είναι αλλού.
Τα ίδια ισχύουν και για τα περισσότερα Ψυχοσωματικά νοσήματα όπως αλλεργίες, δερματοπάθειες, άσθμα, αγχώδεις διαταραχές, σύνδρομο χρονίας κόπωσης, επιχείλιος έρπης κ.λπ. Τελικά τίθεται το μεγάλο ερώτημα γιατί πάσχουμε χωρίς ασθένεια, ποιος φταίει και πώς το αντιμετωπίζουμε! Οι επιστήμονες καταλήγουν ότι κάτω από την επίδραση του χρόνιου στρες ο οργανισμός χάνει την ¨αλλόσταση¨, δηλαδή την ικανότητα να πετυχαίνει σταθερότητα μέσω της αλλαγής!
Ο πάσχων με την παρουσία των συμπτωμάτων ανησυχεί και αρχίζει να το ¨ψάχνει¨ δηλαδή αρχίζει να ασχολείται και να νοιάζεται για την υγεία του και τον εαυτό του! Ζητά ιατρική βοήθεια περιμένει κατανόηση και συμπαράσταση από το οικογενειακό και εργασιακό περιβάλλον (Δευτερογενές όφελος της ασθένειας). Μειώνει τους ξέφρενους ρυθμούς και τις υπερβολές και βάζει νέους στόχους και υιοθετεί αυτοφροντίδα. Αυτό είναι το καλό σενάριο στην εξέλιξη ενός ψυχοσωματικού νοσήματος.
Το άσχημο σενάριο περιλαμβάνει αδυναμία απεμπλοκής από τα γενόμενα, ανακυκλώνει τον φόβο της ασθένειας και του θανάτου, γίνεται μόνιμος επισκέπτης των ιατρείων|νοσοκομείων|διαγνωστικων κέντρων με άπειρες επαναλαμβάνόμενες εξετάσεις, αφού κανείς δεν βρίσκει τη θεραπεία του και η αρρωστοφοβία και η κατάθλιψη τον κυριαρχούν.
Τρόποι αντιμετώπισης του χρόνιου στρες
Η απομάκρυνση από το χρόνιο στρες δεν είναι καθόλου εύκολη αλλά υπάρχουν τρόποι να το μειώσουμε όπως:
- Υιοθετώντας έναν υγιεινό τρόπο ζωής με σταθερό πρόγραμμα κανονικού ύπνου και φαγητού, σωματική άσκηση και hobby,ικανό ατομικό χρόνο για διασκέδαση και κοινωνικές επαφές(φίλους-οικογένεια).
- Να μην αναλαμβάνουμε περισσότερες υποχρεώσεις απ’ όσες μπορούμε.
- Να εξωτερικεύουμε τα συναισθήματα μας, να λέμε με ειλικρίνεια τί μας ενοχλεί στις σχέσεις μας και να μην κλεινόμαστε στον εαυτό μας
- Τέλος, η ψυχοθεραπευτική υποστήριξη βοηθάει και πολλές φορές είναι η ενδεδειγμένη θεραπεία.