Οστεοαθρίτιδα: Συμπτώματα, διάγνωση και θεραπείες

Η Οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ), επίσης γνωστή ως εκφυλιστική αρθρίτιδα ή εκφυλιστική νόσος των αρθρώσεων είναι μια ομάδα μηχανικών ανωμαλιών που συνεπάγονται υποβάθμιση της αρθρώσεως, συμπεριλαμβανομένων του αρθρικού χόνδρου και υποχόνδριου οστού. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν πόνο στις αρθρώσεις, ευαισθησία, δυσκαμψία, κλείδωμα, και μερικές φορές μία διάχυση υγρού στην περιοχή της άρθρωσης.

Μια ποικιλία αιτιών (κληρονομικά, αναπτυξιακά, μεταβολικά και μηχανικά) μπορεί να κινήσουν τις διαδικασίες που οδηγούν σε απώλεια του χόνδρου. Όταν οι επιφάνειες των οστών είναι λιγότερο καλά προστατευμένες από χόνδρους, τα οστά είναι δυνατόν να εκτεθούν και να καταστραφούν. Ως αποτέλεσμα της μειωμένης κίνησης λόγω πόνου, οι περιφερειακοί μύες μπορεί να ατροφήσουν και οι σύνδεσμοι μπορεί να γίνουν πιο χαλαροί.

Η πάθηση αυτή είναι η πιο κοινή μορφή αρθρίτιδας, και η κύρια αιτία χρόνιας αναπηρίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επηρεάζει περίπου 8 εκατομμύρια ανθρώπους στο Ηνωμένο Βασίλειο και περίπου 27 εκατομμύρια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το κύριο σύμπτωμα είναι ο πόνος, που προκαλεί αναπηρία και συχνά ακαμψία. Ο “πόνος” περιγράφεται γενικά ως απότομο άλγος, ή μια αίσθηση καψίματος στους συνδεόμενους μύες και τένοντες .
Η ΟΑ μπορεί να προκαλέσει θόρυβο τριξίματος (που ονομάζεται “crepitus”), όταν η πληγείσα αρθρωση μετακινείται ή την αγγίζουμε, και οι ασθενείς μπορεί να βιώσουν σπασμό μυών και συσπάσεις στους τένοντες. Περιστασιακά, οι αρθρώσεις μπορεί επίσης να πληρωθούν με υγρό. Υγρός και κρύος καιρός αυξάνουν τον πόνο σε πολλούς ασθενείς.

Συμπτώματα και Διάγνωση.

Τα κύρια συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας είναι:

• Ο Πόνος στην άρθρωση που πάσχει. Στα πρώτα στάδια εμφανίζεται συνήθως μετά από κούραση και έντονη δραστηριότητα, κρατά μερικές εβδομάδες και υποχωρεί με ξεκούραση και απλά αναλγητικά φάρμακα. Σε προχωρημένα όμως στάδια ο πόνος γίνεται μόνιμος με κάθε κίνηση της άρθρωσης και υπάρχει ακόμα και στην ανάπαυση.
• Η Δυσκαμψία, η δυσκολία δηλ. στις πρώτες κινήσεις της άρθρωσης, όταν αυτή είχε μείνει για κάποιο διάστημα ακίνητη. Η δυσκαμψία αυτή στην αρχή είναι ήπια και υποχωρεί μετά από λίγα λεπτά, αλλά προοδευτικά γίνεται έντονη, μόνιμη και τελικά η άρθρωση χάνει την πλήρη κινητικότητα της.
• Η χωλότητα και η δυσκολία στις μετακινήσεις είναι τα βασικά συμπτώματα όταν η αρθρίτιδα έχει προσβάλει αρθρώσεις των κάτω άκρων
• Η Διόγκωση και η Παραμόρφωση της άρθρωσης είναι επίσης εκδηλώσεις προχωρημένης οστεοαρθρίτιδας.
  Με όλα αυτά τα συμπτώματα, τελικά η άρθρωση γίνεται δυσλειτουργική, ο ασθενής αποφεύγει να την χρησιμοποιεί και αυτό έχει σαν πρόσθετη συνέπεια την ατροφία των μυών που βρίσκονται κοντά στην άρθρωση που πάσχει.

Για την διάγνωση και παρακολούθηση της οστεοαρθρίτιδας το ιστορικό και οι απλές ακτινογραφίες επαρκούν και μόνο σε ειδικές περιπτώσεις χρειάζεται να γίνει αξονική ή μαγνητική τομογραφία.Η ΟΑ συνήθως επηρεάζει τα άνω και κάτω άκρα , τη σπονδυλική στήλη, και τις αρθρώσεις μεγάλου φορτίου, όπως η άρθρωση του ισχίου και γόνατος , αν και θεωρητικά, οποιαδήποτε άρθρωση στο σώμα μπορεί να επηρεαστεί. Όπως η ΟΑ προχωρεί, οι αρθρώσεις που επηρεάζονται φαίνονται μεγαλύτερες, είναι σκληρές και επίπονες, και συνήθως αισθάνονται καλύτερα με ήπια χρήση, αλλά χειρότερα με υπερβολική ή παρατεταμένη χρήση, έτσι το διακρίνει από ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Σε μικρότερες αρθρώσεις, όπως στα δάκτυλα, μπορεί να σχηματιστούν , σκληρές οστεώδεις διευρύνσεις , ονομαζόμενες κόμβος του Heberden (για τις άπω διαφαλαγγικές αρθρώσεις) και / ή κόμβος του Bouchard (για τις εγγύς διαφαλαγγικές αρθρώσεις), και αν και δεν είναι απαραιτήτως επώδυνες, εντούτοις περιορίζουν την κίνηση των δακτύλων σημαντικά. η ΟΑ στα δάχτυλα οδηγεί στο σχηματισμό κάλων , καθιστώντας τα κόκκινα ή πρησμένα. Μερικοί άνθρωποι παρατηρούν αυτές τις φυσικές αλλαγές πριν αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε πόνο.

Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι η μηχανική καταπόνηση στις αρθρώσεις κρύβεται πίσω από κάθε είδος οστεοαρθρίτιδας, με πολλές και ποικίλες πηγές μηχανικής καταπόνησης, περιλαμβανομένων της απόκλισης των οστών που προκαλείται από συγγενή ή παθογόνα αίτια: Μηχανική βλάβη, μεγάλο σωματικό βάρος , απώλεια της δύναμης των μυών που υποστηρίζουν αρθρώσεις και δυσλειτουργία των περιφερικών νεύρων , που οδηγεί σε ξαφνικές ή ασυντόνιστες κινήσεις που καταπονούν τις αρθρώσεις. Ωστόσο, η άσκηση, συμπεριλαμβανομένης της λειτουργίας σε περίπτωση απουσίας του τραυματισμού, δεν έχει βρεθεί να αυξάνει τον κίνδυνο ενός ατόμου να αναπτύξει οστεοαρθρίτιδα. Ούτε τα κατάγματα στις αρθρώσεις έχουν βρεθεί να παίζουν ρόλο.

Η πρωτογενής οστεοαρθρίτιδα είναι μια χρόνια εκφυλιστική διαταραχή που σχετίζεται με, αλλά δεν προκαλείται από τη γήρανση, καθώς υπάρχουν άνθρωποι που, στα ενενήντα τους χρόνια, δεν έχουν κλινικά ή λειτουργικά σημάδια της ασθένειας. Καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει, η περιεκτικότητα του χόνδρου σε νερό μειώνεται ως αποτέλεσμα μειωμένου πρωτεογλυκανικού περιεχομένου, με αποτέλεσμα ο χόνδρος να είναι λιγότερο ελαστικός. Χωρίς τις προστατευτικές επιδράσεις των πρωτεογλυκανών, οι κολλαγόνες ίνες του χόνδρου μπορεί να γίνουν ευαίσθητες στην αποικοδόμηση και έτσι να επιδεινωθεί ο εκφυλισμός. Φλεγμονή της γύρω αρθρικής κάψας μπορεί επίσης να προκύψει, αν και συχνά ήπια (σε σύγκριση με ό, τι συμβαίνει στη ρευματοειδή αρθρίτιδα). Αυτό μπορεί να συμβεί επειδή τα προϊόντα αποικοδόμησης του χόνδρου απελευθερώνονται στον αρθρικό χώρο, και τα επιθηλιακά κύτταρα της άρθρωσης προσπαθούν να τα απομακρύνουν. Νέες οστικές προεκβολές, που ονομάζεται “σπιρούνια” ή οστεόφυτα, μπορεί να σχηματιστούν στο περιθώριο των αρθρώσεων, ενδεχομένως σε μια προσπάθεια βελτίωσης της συμβατότητας των επιφανειών του αρθρικού χόνδρου. Αυτές οι αλλαγές των οστών, σε συνδυασμό με την φλεγμονή, μπορεί να είναι ταυτόχρονα επώδυνες και εξουθενωτικές.

Μια σειρά από μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει μια μεγαλύτερη επικράτηση της ασθένειας μεταξύ των αδελφών και κυρίως πανομοιότυπων διδύμων(μονοζυγωτικοί), που αποδεικνύουν μια κληρονομική βάση.
Έως 60 % των περιπτώσεων ΟΑ πιστεύεται ότι προκύπτουν από γενετικούς παράγοντες.
Και η πρωτοπαθής γενικευμένη κομβική ΟΑ και η διαβρωτική ΟΑ (ΔOA. ονομάζεται επίσης φλεγμονώδης ΟΑ) είναι υποσύνολα των πρωτογενών ΟΑ. Η ΔOA είναι πολύ λιγότερο συχνή, και πιο επιθετική φλεγμονώδης μορφή της ΟΑ, η οποία επηρεάζει συχνά τα περιφερικές διαφαλλαγικές αρθρώσεις και παρουσιάζει χαρακτηριστικές αλλαγές στην ακτινογραφία.

Η διάγνωση γίνεται με εύλογη βεβαιότητα, με βάση το ιστορικό και την κλινική εξέταση. Οι ακτινογραφίες μπορούν να επιβεβαιώσουν τη διάγνωση. Οι τυπικές αλλαγές που παρατηρούνται στην ακτινογραφία περιλαμβάνουν: στένωση της άρθρωσης, υποχόνδρια σκλήρυνση (αυξημένος σχηματισμός του οστού γύρω από την άρθρωση), σχηματισμός υποχόνδριας κύστης, και οστεόφυτα. Οι απλές ακτινογραφίες μπορεί να μην συσχετίζονται με τα ευρήματα κατά τη φυσική εξέταση ή με το βαθμό του πόνου. Συνήθως δεν είναι αναγκαίες για την κλινική διάγνωση της οστεοαρθρίτιδας άλλες απεικονιστικές τεχνικές.

Το 1990, το Αμερικανικό Κολλέγιο Ρευματολογίας, χρησιμοποιώντας δεδομένα από μια πολυκεντρική μελέτη, ανέπτυξε ένα σύνολο κριτηρίων για την διάγνωση της οστεοαρθρίτιδας στο χέρι βασιζόμενη στη διεύρυνση σκληρών ιστών και οίδημα ορισμένων αρθρώσεων . Τα κριτήρια αυτά βρέθηκαν να είναι 92% ευαίσθητα και 98% ακριβή για την οστεοαρθρίτιδα της χειρός σε σχέση με άλλες οντότητες, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και οι σπονδυλοαρθροπάθειες.

Σχετικές παθολογίες των οποίων τα ονόματα μπορεί να συγχέονται με την οστεοαρθρίτιδα περιλαμβάνουν ψευδο-αρθροπάθειες. Αυτό προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις “ψευδο”, που σημαίνει “ψευδής”, και άρθρωση. Ακτινογραφικά αποτελέσματα καταλήγουν στη διάγνωση ενός κατάγματος σε μία άρθρωση, κάτι που δεν πρέπει να συγχέεται με την οστεοαρθρίτιδα, η οποία είναι μία εκφυλιστική παθολογία που επηρεάζει με υψηλή συχνότητα τις άπω φαλαγγικές αρθρώσεις σε γυναίκες ασθενείς. Μια εμφάνιση που θυμίζει γυαλισμένο ελεφαντόδοντο μπορεί επίσης να αναπτυχθεί στα οστά των προσβεβλημένων αρθρώσεων, γεγονός που αντικατοπτρίζει μια αλλαγή που ονομάζεται eburnation.

Μορφές θεραπείας

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας, επειδή δεν ξέρουμε την αιτία της, δεν μπορεί να είναι αιτιολογική. Προσπαθούμε όμως, με διάφορα μέσα να επιβραδύνουμε την εξέλιξη της και να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα. Για αυτό τον σκοπό χρησιμοποιούμε διάφορα φυσικά μέσα και φάρμακα και στα τελικά στάδια την λύση την δίνουν χειρουργικές επεμβάσεις. Η θεραπεία γενικά περιλαμβάνει ένα συνδυασμό άσκησης, τροποποίηση του τρόπου ζωής και αναλγητικά. Αν ο πόνος γίνεται εξουθενωτικός, η αρθροπλαστική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

1. Φυσικά μέσα (Μη φαρμακευτική θεραπεία)

Τα φυσικά μέσα είναι κατάλληλα και βοηθητικά για κάθε στάδιο οστεοαρθρίτιδας. Σε αυτά περιλαμβάνονται η Φυσικοθεραπεία, η Υδροθεραπεία και ειδικές Ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών της άρθρωσης.
Επίσης, πολλή σημαντική ανακούφιση προσφέρουν η απώλεια βάρους και χρησιμοποίηση βοηθημάτων κατά την βάδιση (Νάρθηκες, μπαστούνια, περιπατητήρες.)

2. Φαρμακευτική θεραπεία

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας ανήκουν κυρίως στην κατηγορία των αναλγητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, τα οποία χορηγούνται είτε ως ενέσιμα είτε από το στόμα είτε υπό μορφή αλοιφών για τοπική χρήση.
Όταν τα ενοχλήματα της αρθρίτιδας είναι ήπια, τότε τα απλά αναλγητικά φάρμακα ή η τοπική χρήση αντιφλεγμονωδών αλοιφών και διαλυμάτων επαρκούν και περιορίζουν ικανοποιητικά τα συμπτώματα.
Σε πιο έντονες ενοχλήσεις χορηγούνται αντιφλεγμονώδη φάρμακα, προσπαθώντας να τα δώσουμε στην μικρότερη δυνατή δόση και για το μικρότερο αναγκαίο διάστημα, έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι παρενέργειες που συνοδεύουν αυτά τα φάρμακα. Συνήθως τα προβλήματα που προκύπτουν από τα αντιφλεγμονώδη επηρεάζουν το γαστρεντερικό σύστημα, με κίνδυνο να προκαλέσουν γαστρορραγία, αλλά και το καρδιαγγειακό σύστημα, ειδικά όσους πάσχουν από υπέρταση.
Στις παροξύνσεις της εκφυλιστικής οστεοαρθρίτιδας, η ενδοαρθρική έγχυση κορτιζόνης δίνει άμεσα, καλά αποτελέσματα για αρκετό χρονικό διάστημα, δεν θα πρέπει όμως να επαναλαμβάνεται συχνά, παρά μόνο 1-2 φορές το χρόνο.
Τα τελευταία χρόνια, χρησιμοποιούνται ευρύτατα ενδοαρθρικές εγχύσεις με υαλουρονικά, τα οποία θεωρείται οτι έχουν λιπαντικές, αντιφλεγμονώδεις και αναλγητικές ιδιότητες . Χρησιμοποιούνται καθημερινά στο ιατρείο μας με καλά αποτελέσματα στις περισσότερες περιπτώσεις, αλλά έχουν μικρή απόδοση σε προχωρημένα στάδια της αρθρίτιδας (συνεδρίες κατόπιν ραντεβού).

3. Εναλλακτικές θεραπείες

α). Εγχύσεις υαλουρονικού οξέος μέσα στις αρθρώσεις του γόνατος και του ώμου.
β). τοπικές θεραπείες μεσοθεραπείας με χρήση κολλαγόνου τριπλής έλικας (medical device).
γ). Εγχύσεις υαλουρονικού οξέος σε συνδυασμό με χονδριτίνη στις αρθρώσεις του γόνατος και του ώμου.
δ). Αντιμετώπιση του τοπικού πόνου, της δυσκαμψίας αλλά και της φλεγμονής, με τη μέθοδο της στεγνής βελόνας στα trigger points, ακολουθούμενο από εξατομικευμένο ασκησιολόγιο και manual therapy.

4. Χειρουργική αντιμετώπιση

Οι χειρουργικές επεμβάσεις στην οστεοαρθρίτιδα αποσκοπούν είτε στο να επιβραδύνουν τη εξέλιξή της και να ανακουφίσουν από τα έντονα ενοχλήματα είτε στην αντικατάσταση της φθαρμένης άρθρωσης με τεχνητή άρθρωση.

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν η αρθροσκοπική έκπλυση της άρθρωσης, η οποία γίνεται μόνο στο γόνατο και συνήθως προσφέρει πρόσκαιρη μόνο βελτίωση, για διάστημα ολίγων ετών, όπως και οι οστεοτομίες που έχουν ως ένα βαθμό προληπτικό χαρακτήρα και στοχεύουν στην διόρθωση του ανατομικού άξονα της άρθρωσης προστατεύοντας την από την φθορά που προκαλούν οι παρεκλίσεις από το φυσιολογικό, και προετοιμάζουν το πεδίο για ενδεχόμενη μελλοντική ριζικότερη χειρουργική αντιμετώπιση (αρθροπλαστική).

Στα τελικά στάδια, όπου καμία φαρμακευτική ή άλλη θεραπευτική αγωγή δεν μπορεί να βοηθήσει και να ανακουφίσει τον ασθενή από τα έντονα ενοχλήματα και την αναπηρία που έχει προκαλέσει η μόνη λύση είναι η χειρουργική επέμβαση τοποθέτησης τεχνητής άρθρωσης. Η επέμβαση αυτή λέγεται ολική αρθροπλαστική, γίνεται τα τελευταία 20 χρόνια με μεγάλη επιτυχία με πιο συχνή εφαρμογή στο ισχίο και στο γόνατο λιγότερο συχνά στον ώμο και αρκετά σπάνια , στον αγκώνα και στην ποδοκνημική άρθρωση.

Οι ολικές αρθροπλαστικές, αν και είναι μεγάλες επεμβάσεις, είναι σε γενικές γραμμές ασφαλείς και δίνουν άριστα αποτελέσματα για διάστημα περισσότερο των 10 -15 χρόνων. Εχουν όμως και σοβαρές επιπλοκές, όπως η μετεχγειρητική λοίμωξη και η χαλάρωση της πρόθεσης και για αυτό κάθε ασθενής έχει μια πλήρη ενημέρωση, πριν αποφασίσει να υποβληθεί σε μια τέτοια επέμβαση.