Τι είναι το σύνδρομο Raynaud;

Το φαινόμενο Raynaud (ονομάζεται επίσης νόσος Raynaud ή σύνδρομο Raynaud) είναι μια διαταραχή που επηρεάζει τα αιμοφόρα αγγεία στα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών. Μπορούν επίσης να επηρεαστούν τα αιμοφόρα αγγεία στη μύτη, στα χείλη ή στους λοβούς του αυτιού.

Αυτή η διαταραχή χαρακτηρίζεται από επεισοδιακούς σπασμούς (αγγειοσπαστικές κρίσεις), προκαλώντας στα μικρά αιμοφόρα αγγεία των δακτύλων των χεριών και ποδιών μεγάλη σύσπαση (σφίγγουν ή κλείνουν) ως απόκριση ακραίων θερμοκρασιών, ορισμένων επαγγελματικών εκθέσεων ή συναισθηματικής φόρτισης. Με το Raynaud, το δέρμα στις πληγείσες περιοχές γίνεται λευκό ή μπλε και κρύο ή μουδιασμένο.

Από τί προκαλείται το σύνδρομο Raynaud;

Δεν είναι καλά τεκμηριωμένο τι είναι αυτό που πυροδοτεί την υπερβολική αντίδραση αγγειοσπασμού στις αρτηρίες των δακτύλων των χεριών ή των ποδιών, μετά από την έκθεση στο κρύο. Γνωρίζουμε, όμως οι μικρές αυτές αρτηρίες μπορεί να παχυνθούν, επιδεινώνοντας την μείωση της παροχής αίματος και ότι τα ερεθίσματα που προκαλούν την έκλυση του συνδρόμου είναι το ψύχος και η συναισθηματική φορτίση(stress) Ανάλογα με το αν υπάρχει κάποιο υποκείμενο νόσημα, διακρίνουμε δύο μορφές της νόσου:
Το πρωτοπαθές Σύνδρομο Raynaud (Ρεϊνό) το οποίο δεν συνδέεται με κάποιο υποκείμενο νόσημα και αποτελεί την πιο συχνή μορφή. Συνήθως έχει πολύ ήπια συμπτώματα και οι ασθενείς δεν ζητούν ιατρική βοήθεια, καθώς μερικές φορές μπορεί να περάσει από μόνο του, χωρίς κάποια ιατρική παρέμβαση
Το δευτεροπαθές Raynaud (φαινόμενο Raynaud) στο οποίο υπάρχει κάποιο υποκείμενο ιατρικό πρόβλημα. Παρά το γεγονός ότι είναι πιο σπάνιο από την πρωτοπαθή μορφή, τα συμπτώματα είναι συνήθως πιο έντονα και οι ασθενείς αναζητούν ιατρική βοήθεια. 
Καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν δευτεροπαθές Raynaud είναι:
– Νόσοι του συνδετικού ιστού, όπως το σκληρόδερμα, που οδηγεί σε σκλήρυνση και σχηματισμό ουλών του δέρματος και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και το σύνδρομο.
– Αρτηριοπάθειες των αρτηριών των χεριών και των ποδιών
Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα
– Επαναλαμβανόμενες κινήσεις ή δόνηση του χεριού, όπως σε δακτυλογράφους, πιανίστες ή χειριστές εργαλείων με δόνηση (δραπανοκατσάβιδα, κομπρεσέρ κλπ).
– Κάπνισμα.
– Τραυματισμοί στα χέρια ή τα πόδια, όπως σε κατάγματα, κρυοπαγήματα ή μετά από επεμβάσεις.
– Φαρμακευτικοί παράγοντες, όπως οι β-blockers, η εργοταμίνη, χημειοθεραπευτικά φάρμακα και φάρμακα που προκαλούν αγγειοσύσπαση.

Κλινική εικόνα

Κλινική εικόνα – τα φαινόμενα Raynaud παρατηρούνται συχνότερα στα δάκτυλα των χεριών και σπανιότερα των ποδιών, και περιστασιακά στη μύτη, τα πτερύγια των αυτιών, τις θηλές των μαστών, τα χείλη και την γλώσσα. Κλινικά εκδηλώνονται με διαδοχική διφασική ή τριφασική μεταβολή του χρώματος του δέρματος στις προσβληθείσες περιοχές. Αρχικά, το δέρμα γίνεται ωχρό – λευκό (φάση αρτηριακού σπασμού), και στη συνέχεια διαδοχικά κυανούν (φάση κυάνωσης) και εξέρυθρο (φάση αντιδραστικής υπεραιμίας). Στα χέρια, η ωχρότητα είναι διάχυτη, αρχίζοντας από το περιφερικό άκρο ενός δακτύλου και διακόπτεται απότομα στην εγγύς φάλαγγα ή στην ΜΚΦ. Η προσβολή μπορεί να αφορά όλα τα δάκτυλα των χεριών ή των ποδιών με συμμετρική ή ασύμμετρη κατανομή ή ακόμα, σε σπάνιες περιπτώσεις, ένα μόνο δάκτυλο και συνήθως φείδεται του αντίχειρα. Οι χρωματικές μεταβολές μπορεί να ακολουθούνται από παραισθησία, αιμωδία ή πόνο, ιδιαίτερα στη διάρκεια της ερυθηματώδους φάσης.  Άλλες δυνητικές εκδηλώσεις των φ. Raynaud είναι τηλεαγγειεκτασίες, κυρίως στο πρόσωπο και τις παλάμες, και επιλοιμώξεις εξελκωμένων περιοχών. Τα φαινόμενα Raynaud, στη τυπική τους μορφή, εκλύονται μετά από επίδραση οποιασδήποτε μορφής ψύχους (π.χ. ατμοσφαιρικό περιβάλλον, ύδωρ), έντονου ψυχικού ερεθίσματος και σπανιότερα άλλων αιτίων, όπως φάρμακα, χειρισμός δονητικού ή κρουστικού μηχανήματος, κ.ά. Ακόμα πιο σπάνια, δεν συνδέονται με φανερά εκλυτικά αίτια. Οι μεταβολές της χροιάς του δέρματος μπορεί να διαρκέσουν από λίγα λεπτά μέχρι ώρες, ενώ σε σοβαρές περιπτώσεις, συνήθως συνδρόμου Raynaud, είναι σχεδόν μόνιμες και μικτές (π.χ. ωχροκύανα ή κυανέρυθρα δάκτυλα). Στις περιπτώσεις αυτές συνυπάρχουν συχνά αλλοιώσεις ισχαιμικής νέκρωσης του δέρματος (εξελκώσεις, γάγγραινα), με βαρύτητα εξαρτώμενη από την συνοδό νόσο. Το δέρμα των ραγών των δακτύλων, μετά την επούλωση των ελκών, γίνεται ατροφικό και στιλπνό και εμφανίζει εντυπώματα (σκληροδακτυλία). 

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Ο γιατρός θα πραγματοποιήσει μία κλινική εξέταση, θα λάβει το ιατρικό ιστορικό σας και θα ζητήσει εξετάσεις αίματος για τη διάγνωση του φαινομένου Raynaud.
Θα σας ρωτήσει αναφορικά με τα συμπτώματά σας και μπορεί να πραγματοποιήσει μία τριχοειδοσκόπηση, η οποία είναι μία μικροσκοπική εξέταση της κοίτης των ονύχων των χεριών για να καθοριστεί αν έχετε πρωτοπαθές ή δευτεροπαθές φαινόμενο Raynaud.
Τα άτομα με δευτεροπαθές φαινόμενο Raynaud συνήθως έχουν διογκωμένα ή παραμορφωμένα αιμοφόρα αγγεία στις κοίτες των νυχιών. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το πρωτοπαθές φαινόμενο Raynaud όπου τα τριχοειδή αγγεία συχνά εμφανίζονται φυσιολογικά όταν δεν εκδηλώνεται αγγειοσπασμός.
Οι εξετάσεις αίματος θα αποκαλύψουν εάν είστε θετικοί σε αντιπυρηνικά αντισώματα (ΑΝΑ). Η παρουσία αντιπυρηνικών αντισωμάτων σημαίνει ότι είναι πιο πιθανό να βιώσετε μία αυτοάνοση διαταραχή ή διαταραχή του συνδετικού ιστού. Αυτό σας θέτει σε κίνδυνο για δευτεροπαθές φαινόμενο Raynaud.Η πρόληψη είναι το κλειδί στη μείωση και στη σοβαρότητα των κρίσεων της νόσου του Raynaud.

Θεραπεία

Προς το παρόν, δεν υπάρχει θεραπεία για τη θεραπεία του συνδρόμου Raynaud. Οι προτεινόμενες θεραπείες περιορίζουν απλώς τη συχνότητα, τη σοβαρότητα και τη διάρκεια των κρίσεων.
Θεραπεία – τα συμπτώματα στα επεισόδια του φαινομένου βελτιώνονται όταν ζεσταθούν τα άκρα.
Ο ιατρός ίσως σας δώσει συνταγή για κάποιο αγγειοδιασταλτικό φάρμακο, που προκαλεί χαλάρωση αγγείων. Μερικές φορές ο ειδικός ιατρός μπορεί να εκτιμήσει ότι μια εγχείρηση, που λέγεται συμπαθεκτομή, μπορεί να είναι ευεργετική. Με αυτή την εγχείρηση κόβονται ή καταστρέφονται τα νεύρα που προκαλούν το σπασμό των αρτηριών. Η εγχείρηση είναι πιο αποτελεσματική στο Raynaud των ποδιών παρά των χεριών. Μερικοί ασθενείς ωφελούνται αν χρησιμοποιήσουν θερμαινόμενα γάντια και κάλτσες. Αν ο πόνος γίνει συνεχής ή αν εμφανιστούν πληγές στο δέρμα, πρέπει οπωσδήποτε να εξετάσει τον ασθενή αγγειοχειρουργός. Τα μόνιμα συμπτώματα υποδηλώνουν απόφραξη (κλείσιμο) των αρτηριών, ένα πιο σοβαρό πρόβλημα από τον προσωρινό αγγειόσπασμο που βλέπουμε στη νόσο Raynaud.

Πρόληψη 

– Για την πρόληψη των κρίσεων της νόσου του Raynaud είναι σημαντική η επαρκής προστασία από το κρύο. Να ντύνεστε ζεστά, όταν εκτίθεστε στο κρύο, προστατεύοντας ολόκληρο το σώμα σας.
– Μην καπνίζετε. Η νικοτίνη του καπνού μειώνει τη ροή του αίματος στο δέρμα.
– Φυλάξτε ένα ζευγάρι γάντια κοντά στην κατάψυξη, για να φοράτε, όταν χειρίζεστε παγωμένα αντικείμενα.
– Το άγχος μπορεί να πυροδοτεί κρίσεις, οπότε προσπαθήστε να αποφεύγετε τις αγχώδεις καταστάσεις.
– Γυμναστείτε. Η άσκηση μπορεί να αυξήσει την αίσθηση καλής υγείας, το ενεργειακό επίπεδο και να βελτιώσει τη ροή του αίματος.
– Αποφύγετε τα φάρμακα χωρίς συνταγή για το κρυολόγημα, που μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα.