Ο καρκίνος του δέρματος: το καμπανάκι για την πρόληψη και η θεραπεία

Άρθρο της Δρ. Κορίνας Τζίμα, Δερματολόγου- Αφροδισιολόγου- Ειδ. Δερματοχειρουργού

Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν γύρω μας οι εκστρατείες ενημέρωσης σχετικά με τον καρκίνο του δέρματος και τις μεθόδους έγκαιρης διάγνωσης, πρόληψης και θεραπευτικής αντιμετώπισης αυτού.

Ποιος είναι όμως ο λόγος που κάνει την ιατρική κοινότητα να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με όλες τις μορφές καρκίνου του δέρματος;

Η απάντηση βρίσκεται στη συχνότητα και τη βαρύτητα των περιστατικών. Ο καρκίνος του δέρματος αποτελεί τη συχνότερη κακοήθεια στον ανθρώπινο οργανισμό, ενώ μια εκ των μορφών αυτού, το κακόηθες μελάνωμα, αποτελεί έναν από τους επιθετικότερους καρκίνους στα προχωρημένα στάδια με ιδιαίτερα πτωχή πρόγνωση για τους πάσχοντες, που στη χώρα μας ανέρχονται κατά προσέγγιση σε 2000 περιστατικά ετησίως.

Η απάντηση βρίσκεται ωστόσο και στις διαγνωστικές μεθόδους, με κυρίαρχες εξ’ αυτών τη δερματοσκόπηση και χαρτογράφηση σπίλων και λοιπών δερματικών βλαβών, που επιτρέπουν την έγκαιρη, γρήγορη και ασφαλή διάγνωση κάθε μορφής δερματικού καρκίνου, σε πρώιμο στάδιο και με εξαιρετικά υψηλά ποσοστά πλήρους ίασης, όταν οι ασθενείς υποβάλλονται σε τακτικούς ελέγχους από τον εξειδικευμένο Δερματολόγο.

Πότε αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του δέρματος;

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του δέρματος κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου.

Στους βασικότερους αυτών ανήκουν: Η κληρονομικότητα, καθώς έχει πλέον αποδειχθεί ότι ορισμένες μορφές καρκίνου του δέρματος, όπως είναι το κακόηθες μελάνωμα παρουσιάζουν συσχέτιση με το γονιδιακό υπόβαθρο του ασθενούς, με αποτέλεσμα στις περιπτώσεις ατόμων με θετικό για δερματικές κακοήθειες οικογενειακό ιστορικό να απαιτούνται τακτικοί και δια βίου δερματολογικοί έλεγχοι.

Η έκθεση στον ήλιο και συγκεκριμένα στην επίδραση της UV- ακτινοβολίας, η οποία αποδεδειγμένα πλέον ασκεί καρκινογόνο επίδραση στα δερματικά κύτταρα, ακολουθώντας ένα αθροιστικό πρότυπο καθ’όλη τη διάρκεια ζωής του ατόμου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η συσσωρευτική επίδραση της UV- ακτινοβολίας ( είτε με φυσικό τρόπο, είτε με τεχνητές πηγές UV), η οποία ξεκινά ήδη από την παιδική ηλικία, να οδηγεί στην αύξηση του σχετικού κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του δέρματος στην ενήλικη ζωή. Οι δείκτες αυτοί επιδεινώνονται ακόμα περισσότερο όταν η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία συνοδεύεται και από ηλιακά εγκαύματα, ιδίως όταν αυτά συμβαίνουν στην παιδική ηλικία, όπου δεν έχουν ακόμα ωριμάσει οι μηχανισμοί επιδιόρθωσης των βλαβών του DNA των δερματικών κυττάρων, που προκαλεί η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο.

Ο αριθμός των δερματικών σπίλων, ο οποίος όταν υπερβαίνει τους 100, αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα αύξησης του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του δέρματος, ιδίως όταν οι σπίλοι αυτοί παρουσιάζουν στοιχεία δυσπλασίας, όπως είναι η ασυμμετρία, η μεταβολή του χρώματος, καθώς και η ταχεία ανάπτυξη.

Ποια είναι τα στοιχεία που θα εγείρουν την υποψία εμφάνισης καρκίνου του δέρματος;

Η εμφάνιση μιας νέας δερματικής βλάβης σε σημείο του δέρματος που γνωρίζουμε ότι δεν προϋπήρχε, ειδικά αν αυξάνει σε μέγεθος, δίνει την εικόνα οζιδίου ή δερματικού έλκους, αιμορραγεί και δεν παρουσιάζει στοιχεία αυτόματης επούλωσης.

Η παρουσία αντίστοιχα, ενός νέου δερματικού σπίλου σε περιοχή του δέρματος που γνωρίζουμε ότι δεν προϋπήρχε.

Η αλλαγή χρώματος σε έναν γνωστό σπίλο, είτε αυτό σημαίνει αύξηση της μελάγχρωσης, είτε απώλεια χρώματος.

Η απώλεια συμμετρίας, αλλά και η ταχεία ανάπτυξη ενός ήδη γνωστού σπίλου.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία θα πρέπει να μας οδηγήσουν στην άμεση εξέταση από τον εξειδικευμένο Δερματολόγο, ώστε να αποκλειστεί η εμφάνιση και η εξέλιξη κάποιας μορφής καρκίνου του δέρματος.

Αρκεί η αυτοεξέταση για την πρόληψη εμφάνισης καρκίνου του δέρματος;

Όλα τα προαναφερόμενα στοιχεία μπορούν να γίνουν αντιληπτά στα πλαίσια μια δερματικής αυτοεξέτασης. Η τελευταία, όμως πολύ συχνά δεν αρκεί για να προλάβει όλες τις μορφές καρκίνου του δέρματος, καθώς πολύ συχνά όταν μια αλλαγή φτάνει στο σημείο να γίνει αντιληπτή δια γυμνού οφθαλμού, η δερματική κακοήθεια βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδια. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η τακτική δερματοσκοπική εξέταση, καθώς και η χαρτογράφηση των δερματικών σπίλων που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τον εξειδικευμένο δερματολόγο.

Σε τι συνίσταται η δερματοσκόπηση  και η μέθοδος της χαρτογράφησης;

Στο πλαίσιο της δερματολογικής εξέτασης οποιασδήποτε νέας δερματικής βλάβης, πραγματοποιείται δερματοσκόπηση αυτής με ένα εξειδικευμένο όργανο, το δερματοσκόπιο, το οποίο μας δίνει τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε ακόμα και τα πιο πρώιμα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη διάγνωση δερματικής δυσπλασίας ή κακοήθους εξαλλαγής. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουμε την έγκαιρη διάγνωση κάθε μορφής δερματικού καρκίνου στα πολύ αρχικά στάδια, όπου με την άμεση θεραπευτική παρέμβαση μπορεί να επιτευχθεί η πλήρης ίαση.

Η μέθοδος της χαρτογράφησης συμπληρωματικά χρησιμοποιείται για την ηλεκτρονική καταγραφή και δημιουργία αρχείου της εικόνας δερματικών σπίλων , οι οποίοι με βάση τη δερματοσκοπική τους εικόνα θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα ακόμα και οι παραμικρές αλλαγές, προκειμένου να προβαίνουμε στην έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση.

Ποιοι πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικούς δερματολογικούς ελέγχους;

Ασθενείς με θετικό ατομικό και οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο δέρματος, όσοι έχουν αυξημένο αριθμό δερματικών σπίλων (>100), αλλά και όσοι εμφανίζουν σπίλους με στοιχεία ασυμμετρίας, καθώς και οι άνθρωποι που αναφέρουν αυξημένο ποσοστό έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της ζωής τους, όπως και πολλαπλά ηλιακά εγκαύματα, ιδίως στην παιδική και εφηβική ηλικία θα πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικούς δερματοσκοπικούς ελέγχους.

Αλλά και για τον υπόλοιπο πληθυσμό, η πλήρης δερματολογική εξέταση που  πραγματοποιείται σε διαστήματα που ορίζονται κατά περίπτωση από τον επιβλέποντα Δερματολόγο, μπορεί να ανιχνεύσει σε πολλές περιπτώσεις επικίνδυνες δερματικές βλάβες και να προλάβει την εμφάνιση καρκίνου του δέρματος.

Ποια είναι τα βασικά μέτρα πρόληψης της εμφάνισης καρκίνου του δέρματος;

Οι δύο βασικοί πυλώνες των μέτρων πρόληψης συνίστανται: Στην εφαρμογή των μέτρων ηλιοπροστασίας με καθημερινή χρήση όλων των προστατευτικών από την UV ακτινοβολία μέσων, όπως είναι η χρήση καπέλου, γυαλιών και αντηλιακών προϊόντων με τον κατάλληλο δείκτη προστασίας, αλλά και στην τήρηση των ωρών αποφυγής της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται ήδη από την παιδική ηλικία.

Στους τακτικούς δερματικούς ελέγχους από τον εξειδικευμένο Δερματολόγο , που μπορούν να ανιχνεύσουν εγκαίρως ακόμα και τα πλέον πρώιμα στάδια δερματικών δυσπλασιών, να προλάβουν, αλλά και να θεραπεύσουν εγκαίρως όλες τις μορφές καρκίνου του δέρματος.